arxaiotites katoxi

Όσο πλησίαζε ο μεγάλος πόλεμος, και με δεδομένη τη χιτλερική εισβολή στην Πολωνία 14 μήνες πριν, η οποία υπήρξε το έναυσμά του, η Ελλάδα έκανε προσπάθειες να ασφαλίσει τα πολυτιμότερα κτήματά της, τα αρχαία της. Ηδη από το 1937  είχαν γίνει ανάλογες προετοιμασίες, και είχαν συνταχθεί κατάλογοι αρχαιοτήτων που θα έπρεπε να αποκρυβούν, ώστε να μη καταστραφούν σε τυχόν πολεμική σύρραξη.

Η Κατοχή δεν έμπαινε στο μυαλό κανενός. Ωστόσο, τα αρχαία μας κινδύνευσαν πολύ περισσότερο κατά τη διάρκειά της.

Καμπανάκια κινδύνου χτυπούσαν χρόνια πριν, αλλά «η κυβέρνηση Μεταξά, για να μη δώσει λαβή στις δυνάμεις του Άξονα να αμφισβητήσουν την ουδετερότητά της, δίσταζε να προχωρήσει φανερά σε σχετικές προεργασίες που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως ένδειξη προσχώρησης στις αντίπαλες δυνάμεις», σημειώνει ο Ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος στον πανηγυρικό που εκφώνησε στην Ακαδημία Αθηνών το 2013.

Με το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου πάντως, ξεκίνησε αμέσως η απόκρυψη των αρχαιοτήτων που βρίσκονταν σε μουσεία και αρχαιολογικές αποθήκες και ολοκληρώθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με τάξη, καταγραφή και σοβαρότητα. Οι λιγοστοί αρχαιολόγοι δεν κατάφεραν να ασφαλίσουν όλες τις αρχαιότητες όμως.

Όσες δεν μετακινήθηκαν από μουσεία, αλλά κυρίως όσες ήταν ακόμη στο έδαφος, βλάφθηκαν από τα στρατεύματα κατοχής, ιδίως από τους Γερμανούς, πολλές φορές μέχρι το 1944 οπότε και η Ελλάδα απελευθερώθηκε.

Εντύπωση προξενεί η παντελής απουσία των Γερμανών αρχαιολόγων που τότε βρίσκονταν στην Ελλάδα, από την γιγαντιαία αυτή προσπάθεια. «Και όμως οι Γερμανοί αρχαιολόγοι είχαν αφιερώσει τη ζωή τους για την αποκάλυψη, διάσωση και μελέτη των αρχαιολογικών αυτών θησαυρών, εξαιτίας αυτών βρίσκονταν στη χώρα μας, και επιπλέον η Γερμανία δεν  είχε ακόμη εμπλακεί σε πόλεμο με την Ελλάδα», τονίζει ο αρχαιολόγος και ακαδημαϊκός.

«Το Βερολίνο μάλιστα ήταν αντίθετο με την επίθεση του Μουσολίνι τη δεδομένη εκείνη χρονική στιγμή, γι’ αυτό και κράτησε στο ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου μια, σιωπηρή έστω, ουδετερότητα.

αρχαια

Η απουσία των Γερμανών αρχαιολόγων από την προσπάθεια απόκρυψης και διάσωσης των αρχαιοτήτων, στην οποία είχε πάρει μέρος, νεαρός τότε, και ο ακαδημαϊκός Σπύρος Ιακωβίδης, είναι αδικαιολόγητη. Μόνο ο Otto Walter είχε προστρέξει να προσφέρει απλόχερα τη βοήθειά του· ο Walter δεν ήταν όμως Γερμανός αλλά Αυστριακός και είχε ενσωματωθεί στο προσωπικό του Γερμανικού Ινστιτούτου ως δεύτερος υποδιευθυντής του από τη στιγμή που η χώρα του προσαρτήθηκε στο Γ́ Ράιχ, με  αποτέλεσμα να διαλυθεί το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και να απορροφηθεί από το αντίστοιχο Γερμανικό.

Είναι τουλάχιστον αντιφατικό από τη μια να ερευνάς επισταμένως τα υλικά κατάλοιπα ενός πολιτισμού, τον οποίο θεωρείς ‘υπόδειγμα για το εθνικό και πολιτικό όραμα της χώρας σου’ και από την άλλη να αδιαφορείς για τη διαφύλαξη και διάσωσή τους. Στην αντίφαση αυτή πρέπει να συνέβαλαν, εκτός των άλλων, προσωπικά ιδεολογικά και κομματικά ‘πιστεύω’. Ο τότε διευθυντής του Ινστιτούτου Walther Wrede ήταν υψηλόβαθμο στέλεχος του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος και μάλιστα ο επικεφαλής του στη χώρα μας (Landesgruppenleiter)».

Οι Έλληνες αρχαιολόγοι είχαν εξαιρετικές σχέσεις με τους Γερμανούς μέχρι τον πόλεμο και έκαναν τις μεταπτυχιακές τους σπουδές κατά συντριπτική πλειονότητα στη Γερμανία. Από την 27η Απριλίου του 1941, ημέρα κατά την οποία «η χιτλερική σημαία βεβήλωσε τον βράχο της Ακρόπολης, έως τη 12η Οκτωβρίου του 1944 που υπεστάλη, οι σχέσεις αυτές άλλαξαν ριζικά», λέει ο κ. Τιβέριος. «Οι Γερμανοί αρχαιολόγοι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, μεταμορφώθηκαν, έγιναν άλλοι άνθρωποι, σκαιοί και απόκοσμοι».

Ζημίαι των αρχαιοτήτων

Στο περίφημο πλέον «Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατών κατοχής» το οποίο κυκλοφόρησε από το Υπουργείον Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων το 1946, οι Χρήστος Καρούζος, Γιάννης Μηλιάδης, Μαρίνος Καλλιγάς, Γρηγόριος Ανδρουτσόπουλος και Νικόλαος Ζαφειρόπουλος (οι περισσότεροι μέλη του ΕΑΜ Αρχαιολόγων) κατέγραψαν τις περιπέτειες των αρχαιοτήτων μέχρι την Απελευθέρωση.

Η έρευνα ήταν βαθιά, αλλά δεν κατέστη δυνατόν στη ρημαγμένη από τον πόλεμο χώρα να συγκεντρωθούν όλα τα στοιχεία. Τα όσα πάντως έχουν καταγραφεί, αποτελούν αποδείξεις για το έγκλημα που συντελέστηκε και στον τομέα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, στη διάρκεια της Κατοχής σε 37 πόλεις και περιοχές της χώρας εκλάπησαν αρχαιότητες από τους Γερμανούς κατακτητές, ενώ την ίδια περίοδο Γερμανοί αρχαιολόγοι (με στρατιωτική στολή) πραγματοποίησαν παράνομες ανασκαφές σε 17 περιοχές και έστειλαν τα ευρήματα στη Γερμανία.

Καταστροφές ή σοβαρές ζημιές έλαβαν χώρα και κατά την αποχώρηση των κατακτητών. Η απόκρυψη κινητών ευρημάτων, γνωστή ως «η απόκρυψη των αγαλμάτων» έσωσε πολύτιμες αρχαιότητες. Αρχαιολόγοι, εργάτες, φύλακες και λοιπό προσωπικό των μουσείων συμπεριφέρθηκαν αξιοθαύμαστα. Αρνήθηκαν με κίνδυνο της ζωής τους να αποκαλύψουν πού βρίσκονται τα αρχαία και απαντούσαν σιβυλλικά «στο χώμα, όπου και ανήκουν».

Εστία συνεχών προστριβών ήταν η διενέργεια ανασκαφικών ερευνών σε διάφορα σημεία της χώρας. Στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα, στη Θεσσαλία, στη Μακεδονία, στην Κρήτη. Εγγραφα διαμαρτυρίας εκ μέρους των κατοχικών κυβερνήσεων επιστρέφονταν ως απαράδεκτα από τις αρχές Κατοχής.

Ελάχιστες από αυτές τις λαθραία ανασκαφείσες αρχαιότητες, για τις οποίες μάλιστα δεν διαθέτουμε ανασκαφικές καταγραφές, έχουν επιστραφεί στη χώρα μας και μόνο όταν τα εντοπίσαμε και τα διεκδικήσαμε.

αρχαια

Σοβαρές καταστροφές βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων έγιναν και σε περιπτώσεις κατά τις οποίες, για λόγους αντιποίνων, τα γερμανικά στρατεύματα κατέκαιαν ολόκληρα χωριά και κωμοπόλεις, χωρίς να κάνουν καμιά απολύτως εξαίρεση για κανένα κτίσμα, όσο σημαντικό και αν ήταν αυτό.

Ετσι αρκετές εκκλησίες εξαφανίσθηκαν από προσώπου γης. Ακόμη, πολλές μονές, για τις οποίες υπήρχαν πληροφορίες ότι έβρισκαν σε αυτές καταφύγιο στελέχη της Αντίστασης, δέχτηκαν, από ξηράς και αέρος, την εκδικητική μανία του κατακτητή. Τον Αύγουστο του 1943 η ονομαστή βυζαντινή Μονή του Οσίου Λουκά στο Στείρι της Φωκίδας δέχεται επίθεση από τρία γερμανικά βομβαρδιστικά.

Θύματα γερμανικών επιθέσεων πέφτουν και οι Μονές του Αγίου Μελετίου στον Κιθαιρώνα, του Αγίου Σεραφείμ της Δομβούς, της Αγίας Λαύρας στα Καλάβρυτα, της Παρηγορήτισσας και των Βλαχερνών στην Αρτα, μονές των Μετεώρων, ενώ η Μονή Καταφυγίου ή Κουμασίων στους Κορυσχάδες της Ευρυτανίας, κτίσμα της Τουρκοκρατίας, με πολλά κειμήλια στο θησαυροφυλάκιό της, κυρίως εικόνες και χειρόγραφα, ανατινάζεται και καταστρέφεται ολοσχερώς.

Καταστράφηκαν επίσης μεσαιωνικές γέφυρες και κάστρα, τμήματα αρχαιολογικών χώρων και εκλάπησαν αρχαιότητες. Ιδιαίτερη καταστροφή υπέστη η Κρήτη, λόγω της αρχαιοκαπηλικής δραστηριότητας του ανώτατου στρατιωτικού διοικητή Κρήτης, στρατηγού Ρίνγκελ. Ευτυχώς, στις αρχές του 1942 μετατέθηκε στο Ανατολικό Μέτωπο.

Αγνωστος αριθμός

Τόσες δεκαετίες μετά, η Ελλάδα ακόμα δεν έχει βρει άκρη ως προς το πόσες αρχαιότητές της εκλάπησαν ή καταστράφηκαν από τα γερμανικά, τα  ιταλικά και τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής. Είναι από εκείνα που οι Ελληνες δεν πρόλαβαν να κρύψουν. Ο ακριβής αριθμός δεν είναι το μόνο που αγνοεί η Ελλάδα.

Εκατοντάδες αρχαιότητες που διαρπάγησαν από τους κατοχικούς στρατούς, δεν γνωρίζουμε καν σε ποιων την κατοχή βρίσκονται. Ως λάφυρα πολέμου κατασχέθηκαν από τους αντιπάλους  ή πωλήθηκαν από τους στρατιώτες κατά παράβαση κάθε διεθνούς έννοιας δικαίου.

αρχαια

Αλλά και από τα καταγεγραμμένα, δεν γνωρίζουμε τι από όσα οι αρχαιολόγοι  εκείνης της εποχής μαρτυρούν, έχει επιστραφεί.

Το 2013, η γενική διεύθυνση αρχαιοτήτων ζήτησε την καταγραφή όλων όσα είχαν κλαπεί τότε από μουσεία και αρχαιολογικές αποθήκες και χώρους. Το αποτέλεσμα ήταν περίπου ανύπαρκτο, αφού δεν εντοπίστηκε υλικό που να επιτρέπει την αντιπαραβολή.

Ο διαπρεπής αρχαιολόγος Χρήστος Καρούζος είχε επισημάνει μετά τον πόλεμο πως οι καταστροφές, μερικές ή ολικές, αρχαιολογικών χώρων και μνημείων, όπως και οι κλοπές αρχαιοτήτων, «δεν αποτιμώνται εις χρήματα ουδέ δύναται η καταβολή οιασδήποτε χρηματικής αποζημιώσεως να θεωρηθεί ως επανόρθωσις του κακού».

Την έκδοση «Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατών κατοχής» μπορείτε να βρείτε σε ψηφιακή μορφή στον ιστότοπο «Ανέμη» του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Της Αγγελικής Κώττη

agios dimitrios polemist

Ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε περί το 280 - 284 μ.Χ. και μαρτύρησε επί των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού το 303 μ.Χ. ή το 305 μ.Χ. ή (το πιο πιθανό) το 306 μ.Χ.

Ο Δημήτριος ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας στη Θεσσαλονίκη. Σύντομα ανελίχθηκε στις βαθμίδες του Ρωμαϊκού στρατού με αποτέλεσμα σε ηλικία 22 ετών να φέρει το βαθμό του χιλιάρχου.

Ως αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού κάτω από τη διοίκηση του Τετράρχη (και έπειτα αυτοκράτορα) Γαλερίου Μαξιμιανού, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός, έγινε χριστιανός και φυλακίστηκε στην Θεσσαλονίκη το 303 μ.Χ., διότι αγνόησε το διάταγμα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού «περί αρνήσεως του χριστιανισμού». Μάλιστα λίγο νωρίτερα είχε ιδρύσει κύκλο νέων προς μελέτη της Αγίας Γραφής.

Στη φυλακή ήταν και ένας νεαρός χριστιανός ο Νέστορας (βλέπε 27 Οκτωβρίου), ο οποίος θα αντιμετώπιζε σε μονομαχία τον φοβερό μονομάχο της εποχής Λυαίο. Ο νεαρός χριστιανός πριν τη μονομαχία επισκέφθηκε τον Δημήτριο και ζήτησε τη βοήθειά του. Ο Άγιος Δημήτριος του έδωσε την ευχή του και το αποτέλεσμα ήταν ο Νέστορας να νικήσει το Λυαίο και να προκαλέσει την οργή του αυτοκράτορα. Διατάχθηκε τότε να θανατωθούν και οι δύο, Νέστορας και Δημήτριος.

Οι συγγραφείς εγκωμίων του Αγίου Δημητρίου, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Γρηγόριος ο Παλαμάς και Δημήτριος Χρυσολωράς, αναφέρουν ότι το σώμα του Αγίου ετάφη στον τόπο του μαρτυρίου, ο δε τάφος μετεβλήθη σε βαθύ φρέαρ που ανέβλυζε μύρο, εξ ου και η προσωνυμία του Μυροβλήτου.

Στις βυζαντινές εικόνες αλλά και στη σύγχρονη αγιογραφία ο Άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται αρκετές φορές ως καβαλάρης με κόκκινο άλογο (σε αντιδιαστολή του λευκού αλόγου του Αγίου Γεωργίου) να πατά τον άπιστο Λυαίο.

Ο τρόπος με τον οποίο οι καλλιτέχνες παρουσιάζουν διαχρονικά τη μορφή του Αγίου Δημητρίου στη ζωγραφική, τη χαρακτική, τη μεταλλοτεχνία και την κεραμική αποτυπώνεται στην έκθεση τέχνης που διοργανώνει το Διοικητήριο με τίτλο “Σύγχρονες Όψεις του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη”.

Έτσι μέχρι το 1912 ο πολιούχος της Θεσσαλονίκης αποτυπώνεται στις αγιογραφίες, τους πίνακες και τα χαρακτικά ως πολεμιστής, με το άλογό του, το ξίφος και το ακόντιο και πάντα σε θέση μάχης.

Μετά το 1912 που αλλάζουν πλέον τα δεδομένα και απελευθερώνεται η Θεσσαλονίκη και η Μακεδονία, απεικονίζεται ως ειρηνοποιός, ως ένας άγιος του πολιτισμού.

Με τα λόγια αυτά ο υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας και Θράκης) Θεόδωρος Καράογλου ξενάγησε τους δημοσιογράφους στην έκθεση, τα εγκαίνια της οποίας θα τελέσει αύριο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μετά τη δοξολογία στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου. Την εκδήλωση θα τιμήσει με την παρουσία του και ο πρωθυπουργός.

Ο κ. Καράογλου επισήμανε ότι στο πλαίσιο της προσπάθειας του υφυπουργείου Μακεδονίας – Θράκης να μετατρέψει το Διοικητήριο σε μια δομή ανοιχτή και επισκέψιμη στο κοινό, διοργανώνεται η συγκεκριμένη έκθεση που περιλαμβάνει 55 αγιογραφίες, πίνακες και χαρακτικά, 15 έργα μεταλλοτεχνίας και 3 έργα κεραμικής και θα διαρκέσει για έναν μήνα.

Από την πλευρά του, ο δημοτικός σύμβουλος του Δήμου Θεσσαλονίκης Βασίλης Γάκης, υπογράμμισε ότι “πρώτη φορά στην πόλη διοργανώνεται μια έκθεση αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο με πρωτότυπα έργα και για πρώτη φορά η πόλη τιμά τον πολιούχο της εμφανίζοντας και παρουσιάζοντας τις σύγχρονές του όψεις, όπως αποτυπώνονται από τους νεότερους καλλιτέχνες”.

Ο ίδιος τόνισε ότι μέσα σε δύο μόλις μήνες συγκεντρώθηκε όλο αυτό το υλικό, έγινε η τεκμηρίωσή του και σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματοποιήθηκαν και συντηρήσεις. Ανέφερε, άλλωστε, ότι τυχαία ανακαλύφθηκε μια ιδιαίτερη εικόνα μισοκατεστραμμένη, με θέμα τον Άγιο Δημήτριο που εμφανίζεται με μια μεσαιωνική πανοπλία, ενώ για πρώτη φορά παρουσιάζεται και ο οδηγός του αείμνηστου ψηφιδογράφου Κολέφα, βάσει του οποίου στηρίχτηκε το περίφημο ψηφιδωτό της αίθουσας τελετών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).

Ιδιαίτερα εμπνευσμένη χαρακτήρισε την ιδέα πάνω στην οποία στηρίχτηκε η έκθεση ο επιμελητής της Μίλτος Παπανικολάου, ομότιμος καθηγητής της ιστορίας της τέχνης του ΑΠΘ. “Ο Άγιος Δημήτριος στα αριστουργήματα των Ελλήνων καλλιτεχνών αλλάζει όψεις και από στρατιωτικός άγιος γίνεται ο άγιος του πολιτισμού και της παιδείας.

Συνδέουμε τον Άγιο Δημήτριο με την εθνική ταυτότητα των Ελλήνων, με την ελληνική συνείδηση που απέκτησε γιατί ο Άγιος εμφανίζεται άλλη φορά σαν Καραϊσκάκης, άλλη φορά σαν Λεωνίδας, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Έχουν τέτοια ελευθερία στην απόδοση της μορφής του οι νεότεροι και μοντέρνοι καλλιτέχνες που ο Άγιος Δημήτριος είναι όλα, είναι ο ελληνισμός είναι η Μακεδονία είναι η Θεσσαλονίκη” τόνισε.

Το σκηνικό επιμελήθηκε η αρχιτέκτων μουσειογράφος, Δήμητρα Γουριώτη, η οποία έκανε λόγο για μια πιο εσωστρεφή εγκατάσταση που επιτρέπει στις εικόνες να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον που να ανταποκρίνεται στον αρχικό τους προορισμό. Από την πλευρά της, η αρχαιολόγος και ιστορικός τέχνης, Αθηνά Τσιγκαροπούλου, η οποία επιμελήθηκε τα εκκλησιαστικά έργα ανέφερε ότι σε αυτά περιλαμβάνονται εικόνες κειμήλια της νεότερης χριστιανικής τέχνης από τον 19ο αιώνα ως τα μέσα του 20ού αιώνα. “

Στόχος μας είναι να δείξουμε μέσα από τις εικόνες την τεχνοτροπική και θεματολογική εξέλιξη της μορφής του Αγίου. Τελικός στόχος είναι να κατανοήσει το κοινό ότι πέρα από τις γραμμές και τα χρώματα στις εικόνες, όταν αυτές φέρουν άγια πρόσωπα σημασία έχει η παράκληση που έχει αφήσει κάθε πιστός σε αυτές και οι μνήμες που οι εικόνες αυτές κουβαλούν” πρόσθεσε.

Στο ενδιαφέρον των καλλιτεχνών του 20ού αιώνα για την προσωπικότητα του Αγίου Δημητρίου αναφέρθηκε η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια των εκθέσεων Κάτια Κιλεσοπούλου.

Σημειώνεται ότι η έκθεση θα λειτουργεί ως τις 26 Νοεμβρίου, θα είναι επισκέψιμη από το κοινό και από οργανωμένες ομάδες (σχολεία, ΚΑΠΗ και πολιτιστικούς συλλόγους), θα είναι ανοιχτή καθημερινές και εργάσιμες και πρωί και απόγευμα, ενώ θα είναι ανοιχτή και το Σαββατοκύριακο.

MOUSEIO idryma vasili elizas goylandri

Όνειρο, συγκίνηση, δέος, στο κέντρο της Αθήνας. Σε μια βόλτα σου μπορείς να θαυμάσεις «ζωντανά» μπροστά στα μάτια σου έργα των Ελ Γκρέκο, Πικάσο, Βαν Γκογκ, Μιρό, Ντε Κίρικο, Τσαρούχη, Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Το Μουσείο Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή της Άνδρου στήθηκε σε ένα νεοκλασικό της Αθήνας.

Ενα μουσείο-τοπόσημο πλέον για την πρωτεύουσα σε 7.250 τ.μ. και 11 ορόφους.

Είναι το μουσείο που συντρόφευε τα καλοκαίρια μας από το νησί της Ανδρου με τις σημαντικές μετακλήσεις εκθέσεων, έργων τέχνηςκαι καλλιτεχνών και τώρα βρίσκει τη μόνιμη έδρα του και στην πρωτεύουσα.

Ένα μουσείο διεθνούς εμβέλειας, σύγχρονης και μοντέρνας τέχνης, ιδίως ευρωπαϊκής, ανοίγει τις πύλες του στην καρδιά της Αθήνας.

Από την 1η Οκτωβρίου, μετά από 26 χρόνια περιπέτειας, σχεδιασμών, παραχωρήσεων οικοπέδων και υπαναχωρήσεων, ήρθε πλέον η ώρα των εγκαινίων του πολυαναμενόμενου Μουσείου του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα: Στο επιβλητικό ιδιόκτητο νεοκλασσικό κτίριο με τη σύγχρονη προσθήκη, επί της οδού Ερατοσθένους 13 στο Παγκράτι, μόλις λίγα μέτρα από το Καλλιμάρμαρο.

180 πίνακες, γλυπτά και αντικείμενα τέχνης στις αίθουσες του μουσείου

Το πάθος του Βασίλη Γουλανδρή και της συζύγου του Ελίζας για την τέχνη, οδήγησε το ζευγάρι από τα μέσα της δεκαετίας του '50 και έως το τέλος της ζωής τους στη συγκρότηση μιας θαυμαστής συλλογής μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, με εμφανές κριτήριο επιλογής των έργων το προσωπικό γούστο του ζεύγους και με χαρακτήρα συλλέκτη «παλαιάς κοπής» αντί του χρηματιστηρίου της τέχνης.

Μια ιδιωτική συλλογή άκρως ενδιαφέρουσα για την Ιστορία της τέχνης, η οποία περιμένει τον επισκέπτη να την ανακαλύψει καθώς «διαβάζει» τα έργα. Ο τρόπος που παρουσιάζονται προς το παρόν 180 πίνακες, γλυπτά και αντικείμενα τέχνης, είναι άνετος και «ευανάγνωστος» χάρη στη σκηνογραφική τους διάταξη.  

Στο μουσείο συνδιαλέγονται έργα από την περίοδο 1880-1980

Tην κύρια θέση στη συλλογή κατέχει η μοντέρνα και η σύγχρονη τέχνη, ευρωπαϊκή κυρίως, με έργα που χρονολογούνται από την περίοδο 1880-1980. Στον 1ο και 2ο όροφο του κτιρίου, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν, υπό το πράο βλέμμα του El Greco, έργα των Paul Cézanne, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Claude Monet, Edgar Degas, Pablo Picasso, Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre Bonnard, Georges Braque, Joan Miró, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Fernand Léger, Jackson Pollock, Francis Bacon, Alberto Giacometti, Marc Chagall, Jean Hélion, Hans Arp, Ben Nicholson, Barbara Hepworth, César, Jean Tinguely, Niki de Saint Phalle, Friedensreich Hundertwasser, Balthus, Victor Brauner, Giorgio de Chirico και άλλων.

Κεντρικό πρόσωπο αυτής της σύναξης καλλιτεχνών είναι ο Paul Cézanne, για τον οποίο ο Picasso έλεγε ότι «ήταν ο πατέρας όλων μας», ενώ ο Giacometti θεωρούσε πως ήταν ο μοναδικός, μαζί με τους Βυζαντινούς, που ήξερε να σχεδιάζει. Επιπλέον, είναι ο πρώτος μοντέρνος ζωγράφος που εντάχθηκε στην υπό διαμόρφωση συλλογή του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή.

Νοερή ξενάγηση στο μουσείο

Μπαίνοντας από την ειδικά διαμορφωμένη πλατεία Αγίου Σπυρίδωνα, που αποτελεί δωρεά του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή προς τον δήμο Αθηναίων, στην είσοδο του μουσείου τον επισκέπτη υποδέχεται το πορτρέτο της Ελίζας Γουλανδρή δια χειρός Μαρκ Σαγκάλ (1966).

Ξεκινώντας από τον 1ο όροφο, βλέπει κανείς το πρώτο κορυφαίο απόκτημα της συλλογής, την «Θεία Μορφή» του Ελ Γκρέκο - έργο που αγοράστηκε από γκαλερί το 1956.

Την επόμενη χρονιά, το ζεύγος Γουλανδρή στράφηκε στη σύγχρονη τέχνη και ιδιαίτερα στην πρωτοπορία της μοντέρνας τέχνης αγοράζοντας τρία έργα του Πολ Σεζάν, μεταξύ των οποίων μια μικρή αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη ενώ κοιτάζει πάνω από τον ώμο του: «Ο δάσκαλός μας, πατέρας όλων μας» τον είχε χαρακτηρίσει ο Πικάσο.

Κάποια έργα της συλλογής, πίνακες και γλυπτά, προέρχονται από σειρές όπως ο «Καθεδρικός ναός της Ρουέν το πρωί» (ροζ απόχρωση) του Κλοντ Μονέ ή περιορισμένα αντίτυπα που έχυσε ο καλλιτέχνης σε μπρούντζο, όπως η συναρπαστική «Μικρή χορεύτρια δεκατεσσάρων ετών» του Ντεγκάς, «Η αιώνια άνοιξη» από τα ελάχιστα γλυπτά του Ροντέν που απεικονίζουν ερωτευμένο ζευγάρι.

Από τον Βαν Γκογκ στον Φράνσις Μπέικον

Έργα, ιστορίες, διαδρομές, ανεκδοτολογικές αναφορές των καλλιτεχνών ζωντανεύουν στους τοίχους του μουσείου. Σε περίοπτη θέση δεσπόζει η «Νεκρή φύση με καφετιέρα» του Βαν Γκογκ (1888). Μέσα σε δυσβάστακτη φτώχεια και μοναξιά στην Αρλ, ο κορυφαίος ζωγράφος σε ηλικία 35 ετών φώτισε τη σύνθεση με το δικό του θεϊκό κίτρινο χρώμα και μπλέ κοβαλτίου, μετατρέποντας τα «απαραίτητα για να φτιάχνει λίγο καφέ» σε φοβερό θησαυρό. Δίπλα του εκτίθεται ο πίνακας «Νεκρή φύση με γκρέιπ φρουτ»(1901 ή 1902) του φίλου του, Πολ Γκογκέν. Η περιδιάβαση στην ιστορία της τέχνης συνεχίζεται στον 2ο όροφο του μουσείου με έργα Βασίλι Καντίσνσκι, Πάουλ Κλέε, Φερνάν Λεζέ, Φράνσις Μπέικον κ.ά.

«Ο Βασίλης και η Ελίζα Γουλανδρή αρέσκονταν να παραπέμπουν μέσω των επιλογών τους σε φανταστικούς, ως επί το πλείστον, διαλόγους μεταξύ αυτών των καλλιτεχνών» εξήγησε η υπεύθυνη της συλλογής Μαρία Κουτσομάλλη-Μορώ, κόρη του διευθυντή του νέου μουσείου, Κυριάκου Κουτσομάλλη, στην παρουσίαση στους δημοσιογράφους.

Μπουζιάνης, Μοραλης, Τσαρούχης, στον ίδιο χώρο

Ο 3ος και 4ος όροφος είναι αφιερωμένος σε Έλληνες καλλιτέχνες, μοντέρνους και σύγχρονους, με έργα Γιώργου Μπουζιάνη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Γιάννη Μόραλη, Μιχάλη Τόμπρου κ.ά..

«Με τα εγκαίνια μπαίνει τέλος στην αβεβαιότητα τόσων χρόνων του μουσείου και ξεκινά μια αρχή. Θέλουμε το μουσείο να αποτελέσει φωτεινή ρωγμή, να δώσει στίγμα στην καθημερινότητα της Αθήνας» χαιρέτησε ο διευθυντής του νέου μουσείου Δημήτρης Κουτσομάλλης επισημαίνοντας τις μουσειολογικές προδιαγραφές για εκδηλώσεις στο αμφιθέατρο του μουσείου, την βιβλιοθήκη, τα εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις ηλικίες, τις επισκέψεις σχολείων.

«Μετά το μουσείο της Άνδρου, το μουσείο στην Αθήνα δίνει σάρκα και οστά «στο όραμα δύο ανθρώπων ενωμένων και αγαπημένων 'παλαιάς κοπής', όπως χαρακτηριστικά είπε η Φλερέτ Καραδόντη, ανιψιά του ζεύγους Γουλανδρή και διευθύντρια του Ιδρύματος.

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή σεβάστηκε επίσης την επιθυμία των ιδρυτών για μια αίθουσα αφιερωμένη στη σημαντική συλλογή τους από γαλλικά έπιπλα υπογεγραμμένα από τους διασημότερους ébénistes και αντικείμενα τέχνης, χρονολογούμενα από το 18ο αιώνα, καθώς και κινεζικά αντικείμενα τέχνης από νεφρίτη ή πορσελάνη.

Η τέχνη, παρούσα σε όλες τις πλευρές της ζωής του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή, αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους. Στον όροφο του πρώτου υπογείου υπάρχει ο χώρος που προορίζεται για τις περιοδικές εκθέσεις. Η πρώτη θα φιλοξενηθεί το φθινόπωρο του 2020.

Κατερίνα Πουλοπούλου

 

pylos spoudaies anakalupseis 
Εκτενές αφιέρωμα στον τάφο του Πολεμιστή Γρύπα, που ανακαλύφθηκε το 2015 στην Πύλο, από τη σκαπάνη των Τζακ Λ. Ντέιβις και Σάρον Ρ. Στόκερ του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι, παρουσιάζει το έγκυρο αμερικανικό περιοδικοό «Archaeology».

Στο αφιέρωμα, ξεχωρίζουν τα νεότερα στοιχεία για τα αντικείμενα του ασύλητου τάφου, που πραγματικά εντυπωσιάζουν.

 
 

«Ένας μόνο τάφος και το εξαιρετικό του περιεχόμενο αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαιολόγοι βλέπουν δύο μεγάλους αρχαίους ελληνικούς πολιτισμούς», σημειώνεται, μεταξύ άλλων, στο άρθρο που συμπεριλαμβάνει δηλώσεις των ανασκαφέων, καθώς και άλλων αρχαιολόγων.

 
 Οι μελετητές εδώ και καιρό συζητούν τη φύση της σχέσης μεταξύ Μυκηναίων και Μινωιτών. Μια συζήτηση που επικεντρώνεται στο κατά πόσο η μυκηναϊκή κουλτούρα -και αυτό που θεωρείται αρχαίος ελληνικός πολιτισμός- η οποία χρονολογείται μισή χιλιετία αργότερα της μινωικής, εισήχθη από την Κρήτη ή ήταν εγχώριο φαινόμενο.

Ωστόσο, η εξαιρετική ανακάλυψη του ασύλητου λακκοειδούς τάφου του Γρύπα Πολεμιστή (όπως έχει καθιερωθεί να ονομάζεται λόγω των απεικονίσεων γρύπα σε κομμάτια ελεφαντοστού που τον συνόδευαν, μαζί με συνολικά περίπου 2.000 αντικείμενα), πολύ κοντά στο μυκηναϊκό ανάκτορο του Νέστορα, στον Άνω Εγκλιανό, στη Χώρα του δήμου Πύλου-Νέστορος, υποδεικνύει ότι η έννοια των ανταγωνιστικών πολιτισμών μπορεί να κρύβει -αντίθετα- μια βαθιά διασύνδεση.

O σφραγιδόλιθος που βρέθηκε στον τάφο του Πολεμιστή Γρύπα

Το εντυπωσιακό περιεχόμενο του τάφου στην Πύλο ίσως είναι το κλειδί για την κατανόηση μιας πολύ πιο περίπλοκης ανάπτυξης. Οι μελετητές αρχίζουν πλέον να πιστεύουν ότι η μετάβαση από τον μινωικό στον μυκηναϊκό κόσμο μπορεί να μην ήταν απότομη, μέσω δηλαδή αποικισμού ή κατάκτησης, αλλά μια πολύ πιο περίπλοκη διαδικασία πολιτισμικής ανάμιξης και επικοινωνίας, που ήρθε στο τέλος της όταν η ηπειρωτική μυκηναϊκή κουλτούρα επικράτησε στην Κρήτη γύρω στο 1400 π. Χ., αναφέρει ο Γιαν Ντρίσεν, ειδικός στον μινωικό πολιτισμό από το Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λέουβεν.

Ποιος ήταν ο Γρύπας Πολεμιστής;

Ο τάφος του Γρύπα Πολεμιστή -ο οποίος χρονολογείται γύρω στο 1500 π. Χ.- και το εξαιρετικό περιεχόμενό του αλλάζουν τις ερμηνείες για τις σχέσεις Μινωιτών και Μυκηναίων.

Το υπουργείο Πολιτισμού είχε χαρακτηρίσει το εύρημα ως «την πιο εντυπωσιακή περίπτωση επίδειξης προϊστορικού πλούτου σε ταφικά μνημεία της ηπειρωτικής Ελλάδας, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία 65 χρόνια».

 

Το πάνω μέρος ενός χρυσού δακτυλίου απεικονίζει μια σκηνή σε ένα ιερό ενδεχομένως σε νησί. Στη μέση είναι μια μινωική θεά, ενώ οι άλλες είναι πιθανότατα γυναίκες που την υμνούν

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ασύλλητος τάφος ανήκε αποκλειστικά στον Γρύπα Πολεμιστή και μέσα του δεν βρέθηκε άλλος νεκρός. Αυτό επέτρεψε στην ομάδα αφενός να μελετήσει τα ίδια τα αντικείμενα και αφετέρου να δείξει τον τρόπο που αρχικά είχαν τοποθετηθεί. Μεταξύ των χιλιάδων αντικειμένων από τον τάφο υπάρχουν μινωικής τεχνοτροπίας σφραγιδόλιθοι από αμέθυστο, αχάτη κι άλλους πολύτιμους λίθους.

Ο νεκρός πολεμιστής ήταν προφανώς μια εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής του, δηλαδή της πρώιμης μυκηναϊκής περιόδου, περίοδο που οι λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών χρησιμοποιούνταν για τον ενταφιασμό της μυκηναϊκής αριστοκρατίας. Ο πολεμιστής αυτός θα κατοικούσε στην Ακρόπολη του Εγκλιανού, όταν κτίσθηκαν τα πρώτα οικοδομήματα με λαξευμένη τοιχοποιία, σύμφωνα με τα μινωικά πρότυπα, και οι τοίχοι τους διακοσμήθηκαν με νωπογραφίες επηρεασμένες από τη μινωική τεχνοτροπία.

Ως εκ τούτου, δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα αντικείμενα που συνόδευαν τον νεκρό πολεμιστή είναι μινωικής τεχνοτροπίας ή κατασκευάσθηκαν στην Κρήτη, όπως αναφέρουν οι ανασκαφείς.

 

Ένα χρυσό κολιέ με τρεις πολύτιμες χάντρες

Αντικείμενα και συσχετισμοί

Μια αξιοσημείωτη κατηγορία αντικειμένων που έχουν ταφεί με τον Γρύπα Πολεμιστή είναι περίπου 50 σφραγιδόλιθοι από ημιπολύτιμους λίθους. Οι σφραγιδόλιθοι αυτοί, που αρχικά χρησιμοποιούνταν από τους Μινωίτες για διοικητικούς σκοπούς, είναι μικροσκοπικά έργα τέχνης, διακοσμημένα περίπλοκα πέρα από κάθε λειτουργική αναγκαιότητα.
 
Στην πραγματικότητα, αφού καθαρίστηκαν και αποκαταστάθηκαν, οι συνάδελφοι της Στόκερ εκτύπωσαν τα σχέδιά τους πάνω σε στόκο και βρήκαν ότι κάποιες από τις λεπτομέρειες είναι τόσο μικροσκοπικές που δεν μπορείς να τις δεις με γυμνό μάτι, ακόμα και στην εκτύπωση.
 
 
 Πολλοί από τους σφραγιδόλιθους είχαν τοποθετηθεί στη δεξιά πλευρά του νεκρού, μερικοί πιθανώς φορεμένοι ως μέρος βραχιολιού και άλλοι συγκεντρωμένοι σε θήκη που έχει αποσυντεθεί εδώ και καιρό. Ο πιο εντυπωσιακός είναι ο σφραγιδόλιθος με την απεικόνιση πολεμιστών, μεγέθους περίπου 3,5 εκατοστών.
 
Οι ανασκαφείς πιστεύουν ότι ο καλλιτέχνης που δημιούργησε τον σφραγιδόλιθο ήταν από την Κρήτη, επειδή μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι τεχνίτες στην ηπειρωτική χώρα διέθεταν τη δεξιότητα που απαιτείται για να δημιουργηθεί ένα τέτοιο αντικείμενο.
 
Η πέτρα απεικονίζει έναν πολεμιστή να μαχαιρώνει έναν οπλισμένο εχθρό, ενώ ένας άλλος πεθαίνει στα πόδια του. Η σκηνή, όπως και πολλές ακόμα που απεικονίζονται στους σφραγιδόλιθους, αντανακλάται σε αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο του πολεμιστή, όπως τα όπλα και το σκήπτρο που εντοπίστηκαν στην αριστερή του πλευρά.

Έξι χτένες από ελεφαντόδοντο και ένας καθρέφτης που βρέθηκαν στον τάφο υποδεικνύουν ότι τον «ένοικό» του τον απασχολούσε η περιποίησή του και ίσως είχε μακριές μπούκλες παρόμοιες με εκείνες του θριαμβευτή πολεμιστή του σφραγιδόλιθου. Επίσης, όπως ο ήρωας του αχάτη, ο Γρύπας Πολεμιστής φορούσε χρυσό περιδέραιο. Υπάρχει επίσης η απεικόνιση ενός μικροσκοπικού σφραγιδόλιθου, μικρότερου από δύο εκατοστά της ίντσας, σε βραχιόλι στον καρπό του πολεμιστή. Οι σφραγιδόλιθοι που βρέθηκαν στον τάφο ήταν διάτρητοι, σαν να αποτελούσαν μέρος ενός τέτοιου βραχιολιού.

 
 Επιπλέον, ένα χρυσό δαχτυλίδι από την ταφή απεικονίζει μια θεά που κατεβαίνει από ψηλά και πλαισιώνεται από δύο πουλιά που φεύγουν σε βραχώδεις κορυφές. Ο μεγάλος αριθμός σκαλιστών δαχτυλιδιών και σφραγιδόλιθων ενισχύει την ιδέα ότι υπήρχε κάτι περισσότερο από μιμητισμό.
 
Ο Γιαν Ντρίσεν λέει ότι οι σφραγιδόλιθοι -όπως αυτοί που βρέθηκαν στον τάφο του Γρύπα Πολεμιστή- ήταν σπουδαία ατομικά αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν από τους Μινωίτες για γραφειοκρατικές λειτουργίες, όπως για να σηματοδοτήσουν ταυτότητα σε επίσημα έγγραφα.
 
Ένας Μινωίτης μπορεί να είχε έναν ή δυο σφραγιδόλιθους, σίγουρα όμως όχι 50. «Δεν βγάζει νόημα να έχεις 50 σφραγιδόλιθους», λέει ο κ. Ντρίσεν στο αμερικανικό περιοδικό. «Ο Γρύπας Πολεμιστής ή αυτοί που τον έθαψαν έκαναν φιγούρα. Είναι προφανής η μινωική επιρροή, αλλά νομίζω ότι μερικά από αυτά τα αντικείμενα δεν χρησιμοποιήθηκαν με τον ίδιο τρόπο που τα χρησιμοποίησαν οι Μινωίτες», προσθέτει.
  

Ένα από τα τέσσερα χρυσά δακτυλίδια στον τάφο δείχνει κάποιον που εκτελεί ταυροκαθάψια, «απηχώντας» το κεφάλι ενός ταύρου που κάποτε είχε τοποθετηθεί επάνω σε ένα σκήπτρο το οποίο θάφτηκε εκεί κοντά. Σε έναν άλλον σφραγιδόλιθο, ένας ήλιος με 16 ακτίνες κρέμεται στον ουρανό, πάνω από δυο απόκοσμες φιγούρες με χαρακτηριστικά εντόμου (μινωικοί δαίμονες ή Minoan genius).

Πρόσφατες ακτινογραφίες σε θώρακα μιας πολύ διαβρωμένης χάλκινης πανοπλίας που βρέθηκε στα πόδια του πολεμιστή δείχνουν ότι το ίδιο 16άκτινο αστέρι διακοσμούσε κάποτε την πανοπλία του. «Υπάρχουν τόσα πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι οι Μυκηναίοι κατανόησαν τις μινωικές τελετουργικές έννοιες της εξουσίας», λέει ο κ. Ντέιβις.

«Μας φαίνεται πιθανό ότι ορισμένες πεποιθήσεις που προέρχονταν από την Κρήτη είχαν μεταφερθεί άθικτα στην Πύλο, αν όχι από μινωικούς ιεραποστόλους, τότε από ''προσηλυτισμένους'' ανθρώπους της ενδοχώρας», τόνισε.

 
Ο κ. Ντρίσεν προτείνει ότι η ιδέα της ταξινόμησης της τέχνης και των τεχνουργημάτων ως «μινωική» ή «μυκηναϊκή» σε αυτή τη χρονική στιγμή της διαπολιτισμικής ζύμωσης μπορεί να μην αντανακλά πλήρως την πολυπλοκότητα της περιόδου. Για παράδειγμα, πιστεύει ότι οι ηπειρωτικοί κάτοικοι θα μπορούσαν να έχουν σκαλίσει οι ίδιοι τους σφραγιδόλιθους, έχοντας μάθει την τέχνη από Μινωίτες τεχνίτες, ή τεχνίτες από την Κρήτη να είχαν μεταναστεύσει στην ηπειρωτική χώρα, φέρνοντας οικεία εικονογραφία σε νέα ακροατήρια».

Οι συνδέσεις μεταξύ εικονογραφίας και αντικειμένων έχουν πείσει τους ανασκαφείς Στόκερ και Ντέιβις ότι ο Γρύπας Πολεμιστής ήταν ενημερωμένος καταναλωτής αντικειμένων μινωικού στυλ και όχι ένας αδιάκριτος συλητής. Κατά κάποιον τρόπο, λέει η κ. Στόκερ, ο Γρύπας Πολεμιστής λειτουργεί ως ένα είδος γέφυρας μεταξύ Μινωιτών και Μυκηναίων, που αποδεικνύει πόσο στενά αλληλοσυνδέονταν.

«Υπάρχει συμβολική ενότητα μεταξύ των αντικειμένων. Έχουμε πράγματα που ταιριάζουν, συναρμολογημένα σκόπιμα. Δεν αποτελούν τυχαίο προϊόν λεηλασίας. Αντικατοπτρίζουν μια ιστορία που έχει αποκτηθεί σκόπιμα», καταλήγει.

naftemp

elliniki glossa

Η ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει λέξεις και έννοιες που παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο

Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικώς πολιτισμού. Το να μπορείς να μιλάς σωστά σημαίνει ότι ήδη είσαι σε θέση να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις

Η αγγλική γλώσσα έχει 490.000 λέξεις, από τις οποίες 41.615 λέξεις προέρχονται από την ελληνική γλώσσα (βιβλίο Γκίνες).

Η Ελληνική, με τη μαθηματική δομή της, είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σε αυτή δεν υπάρχουν όρια (Μπιλ Γκέιτς, Microsoft).

Η Ελληνική και η Κινεζική είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική (Francisco Adrados, γλωσσολόγος).

Η ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει λέξεις και έννοιες που παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο.

Μόνον η ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα.

Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η ελληνική γλώσσα μάς διδάσκει συνεχώς πώς να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιος είναι ο σωστός τρόπος γραφής, ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει.

Το «πειρούνι», παραδείγματος χάριν, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις αρχαίων ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι», όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα.

Ο λόγος είναι πολύ απλός: το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω», που σημαίνει τρυπώ – διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό, για να το πιάσουμε.

Επίσης, η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώς προέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί).

Γράφουμε σωστά

Επομένως, το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιον ήχο (π.χ., η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δε θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως θα έπρεπε να μας βοηθά να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βεβαίως κατανοούμε κατ’ αρχήν τη γλώσσα μας.

Επιπλέον, η ορθογραφία, με τη σειρά της, μας βοηθά αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορικής πορείας καθεμιάς λέξης.

Κι αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την καθημερινή μας γλώσσα, τη νέα ελληνική, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών.

Είναι πραγματικά συγκλονιστικό συναίσθημα το να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, να εκστομίζεις την κάθε λέξη, το σημαίνον, και ταυτόχρονα να σκέφτεσαι τη σημασία της, το σημαινόμενο.

Είναι πραγματικά κρίμα να διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά με τέτοιον τρόπο στο σχολείο, ώστε να καθίσταται αντιπαθές κάτι τόσο όμορφο και συναρπαστικό.

Η σοφία της Ελληνικής

Στη γλώσσα υπάρχουν το σημαίνον (η λέξη) και το σημαινόμενο (η έννοια). Στην ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς, αντίθετα με τις άλλες γλώσσες, το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα.

Σε μια συνηθισμένη γλώσσα, όπως τα Αγγλικά, μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, κι αυτό να ισχύει από τη στιγμή κιόλας που θα συμφωνηθεί. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.

Γι’ αυτόν το λόγο πολλοί διαχωρίζουν την Ελληνική ως «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.

Μάλιστα, ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτήν τη σημαντική ιδιότητα της Ελληνικής, για την οποία είχε πει τα εξής: «Η θητεία μου στην αρχαία ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτήν υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στη λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο».

Εν προκειμένω ο Αντισθένης έλεγε: «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις».

Για παράδειγμα, ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γη (άρα=γη + έχων). Και πραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γη/δικό του σπίτι.

«Βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει (βοή=φωνή + θέω=τρέχω). Ο αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μάς λέει ότι κινείται, δε μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στηρ, από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).

Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιον τρόπο, που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για τη σκέψη.

Για παράδειγμα, ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω», που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά, ο φθόνος ως συναίσθημα, σταδιακά, μας καταβάλλει και μας καταστρέφει. Ελαττώνει την αξία μας ως ανθρώπων και υπονομεύει ακόμη και την υγεία μας.

Και βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ, ώστε να μην τελειώνει, πώς το λέμε; Μα φυσικά «άφθονο».

Έχουμε, επίσης, τη λέξη «ωραίος», που προέρχεται από την «ώρα». Και τούτο, διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι το φρούτο όταν είναι άγουρο ή σαπισμένο, και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή, σε αυτήν την περίπτωση, δεν μπορούμε να το απολαύσουμε.

Εξάλλου, έχουμε τη λέξη «ελευθερία», για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται «παρά το ελεύθειν όπου ερά», δηλαδή το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά. Άρα, βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δυνατότητα να πας όπου αγαπάς.

Ορισμένες ενδιαφέρουσες ερμηνείες

Το «άγαλμα» ετυμολογείται από το «αγάλλομαι» (ευχαριστιέμαι), επειδή όταν βλέπουμε ένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα, η ψυχή μας ευχαριστιέται, αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση.

Αν κάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής, θα δούμε ότι είναι σύνθετη: αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά).

Άρα, για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία.

Παρεμπιπτόντως, η Ελληνική μάς λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο.

Σε αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη λατινική λέξη για το άγαλμα (που μόνο λατινική δεν είναι). Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα statua από το ελληνικό «ίστημι» που ήδη αναφέραμε, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο.

Προσέξτε την τεράστια διαφορά στη φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών: αυτό που στην Ελληνική σημαίνει κάτι τόσο βαθύ από εννοιολογικής απόψεως, για τους Λατίνους είναι απλώς ένα ακίνητο πράγμα.

Είναι προφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με τη σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και ο George Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει τη γλώσσα για να περιορίσει τη σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις.

«Η γλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση» έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου, εθνικός ποιητής της Ρουμανίας.

Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικώς πολιτισμού. Το να μπορείς να μιλάς σωστά σημαίνει ότι ήδη είσαι σε θέση να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις.

 

Η μουσικότητα της Ελληνικής

Η ελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία, αφού προέρχεται από το ρήμα «άδω», που σημαίνει τραγουδώ.

Ο μεγάλος μας ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος γράφει επί του προκειμένου: «Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική».

Εξάλλου, ο γνωστός γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαριέρ μάς περιγράφει την ακόλουθη εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα: «Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα –μητέρα των εννοιών μας– μου απεκάλυπτε έναν άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πει ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήταν αυτοί που με είχαν αναστήσει».

Ο διεθνούς φήμης έλληνας μουσικός Ιάνης Ξενάκης είχε τονίσει πολλές φορές ότι η μουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής.

Αλλά και ο Γίββων έκανε λόγο για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων.

Ας μην ξεχνάμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες δε χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου.

«Οι τόνοι της ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνες προφυλάσσουν από την παραφωνία μια γλώσσα κατ’ εξοχήν μουσική, όπως κάνει η αντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τις κακόηχες συγχορδίες» σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφέας Α. Τζιροπούλου – Ευσταθίου.

Είναι γνωστό, εξάλλου, πως όταν οι ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στη Ρώμη έλληνες ρήτορες, προσέρχονταν για να θαυμάσουν, ακόμη και όσοι δε γνώριζαν Ελληνικά, τους ανθρώπους που «ελάλουν ως αηδόνες».

Ο Οράτιος έγραψε: «Η ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη, με μια γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα».

Δυστυχώς, στο διάβα των αιώνων, η μουσικότητα αυτή χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

balaoritis nanos

Ο μεγάλος ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης έφυγε από τη ζωή το βράδυ της Πέμπτης, σε ηλικία 98 ετών.. Τη δυσάρεστη είδηση έκανε γνωστή μέσω facebook ο ποιητής και εκδότης Ντίνος Σιώτης: 

«Χθες βράδυ χάσαμε τον Νάνο, τον Νάνο τον Βαλαωρίτη, τον Νάνο όλων μας, τον Νάνο που σημάδεψε όσο λίγοι , με τις πολλές του ιδιότητες, τα ελληνικά γράμματα. Έφυγε πλήρης ποίησης και ημερών στα 98 του χρόνια, αφού έζησε μια πλούσια σε πολλά αγαθά ζωή.

Γενναίος, αιρετικός, απρόβλεπτος, όπως αρμόζει στους γνήσιους σουρεαλιστές, άφησε τα ίχνη του να τα ακολουθούμε όσο μπορούμε. (Λεπτομέρειες για την κηδεια αύριο ή μεθαύιριο, να ηρεμήσουν λίγο η Κατερίνα και η Ζωή και να έρθει και ο Ντίνος από τη Νέα Υόρκη)». 

Ποιητής, κριτικός, μελετητής, μεταφραστής, δοκιμιογράφος και μυθιστοριογράφος, ο Νάνος Βαλαωρίτης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μεταπολεμικού υπερρεαλισμού στην Ελλάδα. 

Ο Νάνος Βαλαωρίτης είχε γεννηθεί στη Λοζάνη της Ελβετίας το 1921 και ήταν γιος του διπλωμάτη Κωνσταντίνου Βαλαωρίτη και δισέγγονος του ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Σπούδασε φιλολογία και νομικά στα πανεπιστήμια Αθηνών, Λονδίνου, Σορβόνης. 

Δημοσίευσε πρώτη φορά σε ηλικία 18 χρονών. 

Το 1944 δραπετεύει από την Ελλάδα της Κατοχής στην Τουρκία και από εκεί στην Μέση Ανατολή, όπου συναντά τον Σεφέρη, ο οποίος υπηρετούσε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση ως γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στο Κάιρο. Μετά από προτροπή του Σεφέρη, πηγαίνει στο Λονδίνο για να βοηθήσει στην ανάπτυξη λογοτεχνικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Βρετανίας. 

Γράφει άρθρα και μεταφράζει πρώτος στο Λονδίνο εκτενώς Έλληνες ποιητές της περίφημης Γενιάς του 1930 -Σεφέρη, Ελύτη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Γκάτσο.

Στην Αγγλία ζει από το 1944 έως το 1953 και γνωρίζει τον Έλιοτ και τον Ντίλαν Τόμας και εργάζεται για τον Λούις ΜακΝις στο BBC. 

Το διάστημα 1954-60 ζει στο Παρίσι, γνωρίζει τον Αντρέ Μπρετόν και τους υπερρεαλιστές.

Στο Παρίσι γνωρίζει και τη μελλοντική σύζυγο του, την Αμερικανίδα ζωγράφο Μαρί Γουίλσον (1922 - 2017). Παντρεύτηκαν το 1960 και απέκτησαν τρία παιδιά, τον Ντίνο, τη Ζωή και την Κατερίνα.

«Δεν είμαι από αυτούς

που τους θάβουν εύκολα

έστω ακόμα κι εν ζωή όπου

πολλοί άθαφτοι κυκλοφορούν

στους δρόμους και στα σπίτια

Από αυτό το άκρον άωτον 

του ποιητικού μας λόγου εξέχει

από μνήμα πρόσφατο ρηχό

ένα χέρι που κρατάει ένα μολύβι

κι από νεκρούς και ζωντανούς

εξίσου το μισθό του διεκδικεί»

Το 1960 γυρίζει στην Ελλάδα και αναλαμβάνει τη διεύθυνση του περιοδικού «Πάλι» (1963-1966). Ωστόσο, το 1967, με το πραξικόπημα της χούντας, αισθάνεται ότι δεν έχει άλλη επιλογή από την αυτοεξορία και το 1968 ταξιδεύει στην ΗΠΑ. Από το 1968 έως το 1993 -επί 25 χρόνια- διδάσκει Συγκριτική Λογοτεχνία και Δημιουργική Γραφή στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. 

Το 1976 αρνείται την πρόταση να γίνει αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. 

Οργανώνει παρουσίαση των Ελλήνων υπερρεαλιστών στο Κέντρο Πομπιντού το 1990-91.

Από το 1989 έως το 1995 διευθύνει με τον ποιητή Αντρέα Παγουλάτο το περιοδικό «Συντέλεια», το οποίο επανεκδόθηκε το 2004 με τίτλο «Νέα Συντέλεια».

Το 1959 βραβεύεται με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το οποίο και αρνήθηκε.

Το 1982 τιμάται με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το Κρατικό Βραβείο Χρονικού - Μαρτυρίας (1998). Επίσης λαμβάνει κι ένα βραβείο του Ν.Ρ.Α. [National Poetry Association (Αμερικανική Εταιρεία Ποίησης)] το 1996 -βραβείο που είχε δοθεί προηγουμένως στους Φερλινγκέττι, Γκίνσμπεργκ και άλλους.

Ο Νάνος Βαλαωρίτης είχε τιμηθεί με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το ποιητικό του έργο (2006).

Το 2006, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος Τιμής.

Νάνος

Το 2009 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του.

Βιβλία του έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό σε αγγλικές και γαλλικές μεταφράσεις. Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Στην Ελλάδα είχε επιστρέψει μόνιμα το 2004. 

«Άλλοτε στα χαράτσια»


Άλλοτε στα χαράτσια

σου κόβαν το κεφάλι

και το εναπόθεταν σ’ ένα ωραίο πλεχτό χρωματιστό καλάθι


Άλλοτε στο χορτάρι εκάθηντο

οι εκδρομείς στα πάρκα στους κήπους

στους αγρούς στις πλαγιές στα ξέφωτα

του δάσους με ξέσκεπα πόδια


σε γαργαλάνε οι αναμνήσεις στη ράχη

με καθυστέρηση λίγο η κυκλοφορία

του αίματος των μεγαλουπόλεων

η αυτοκίνητη μάζα του πλήθους


το προϊόν των πρώην πρωθυπουργών

παράθυρα της παράνοιας που δείχνουν

επάνω απ’ τις πλαγιές των πράσινων

όπου τα ξερά με τα χλωρά παντρεύονται


τα ξετρελαμένα ξεφωνήματα των παιδιών

οι παροτρύνσεις των δασκάλων σιγά

ησυχία παιδιά δίπλα κοιμούνται όλοι

εκείνοι που θυσιάστηκαν για το μέλλον σας


Αθήνα, 20 Σεπτεμβρίου 2012

(Από τη συλλογή Ποιημάτων του Νάνου Βαλαωρίτη «Πικρό Καρναβάλι», 2013, εκδόσεις Ψυχογιός) 

glyptaparthenona18

Στην απόφαση του Προέδρου Μακρόν να αποδεχτεί την πρόταση του Κυριάκου Μητσοτάκη για την προσωρινή επιστροφή στην Αθήνα μια μαρμάρινης μετόπης που εκτίθεται εδώ και αιώνες στο Λούβρο, αναφέρεται σημερινό δημοσίευμα των βρετανικών Times.

Η αρθρογράφος επισημαίνει μάλιστα ότι η εν λόγω συμφωνία θεωρείται από κάποιους «ορόσημο» στη μάχη της Ελλάδας να ανακτήσει τα γλυπτά του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.

Όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, το μαρμάρινο ανάγλυφο του Παρθενώνα, που εκτίθεται στο Λούβρο εδώ και περισσότερα από 200 χρόνια, θα επιστρέψει στην Αθήνα προσωρινά, ενώ στο διάσημο γαλλικό μουσείο θα πραγματοποιηθεί έκθεση με «αρχαίους ελληνικούς θησαυρούς» που θα βγουν για πρώτη φορά από τη χώρα.

«Η συμφωνία επικροτείται ως ορόσημο στη μάχη της Ελλάδας να ανακτήσει τα γλυπτά του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο» επισημαίνει το δημοσίευμα και συνεχίζει: «Αξιωματούχοι της κυβέρνησης και κρατικά ΜΜΕ ανακοίνωσαν εχθές ότι ο πρόεδρος Μακρόν συμφώνησε να δανείσει [στην Αθήνα] την ανεκτίμητη μετόπη του Παρθενώνα, κατά τη διάρκεια των συνομιλιών που είχε στο Παρίσι με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Έλληνα πρωθυπουργό, την περασμένη εβδομάδα. Πρόκειται για "προσωρινή ανταλλαγή" όπως ξεκαθάρισε ένας αξιωματούχος της κυβέρνησης».

Αφού εξηγεί ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε την επιστροφή της μετόπης στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τον εορτασμό των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, η αρθρογράφος επισημαίνει ότι η Γαλλία στήριξε τον αγώνα των Ελλήνων κατά των Οθωμανών, συμμετέχοντας με τη Βρετανία και τη Ρωσία στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827 και βοηθώντας την Ελλάδα να κερδίσει την ανεξαρτησία της.

«Το θραύσμα της ζωφόρου του Παρθενώνα του 5ου αιώνα π.Χ. που εκτίθεται στο Λούβρο είναι μία από τις 92 μαρμάρινες μετόπες που κοσμούσαν το πάνω μέρος του αρχαίου ναού, προτού οι Οθωμανικές δυνάμεις τον μετατρέψουν σε αποθήκη πυρομαχικών και οι Βενετοί τον βομβαρδίσουν κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Αθήνας το 1687» επισημαίνει το δημοσίευμα.

Και συμπληρώνει: «Παρόλο που οι περισσότερες μετόπες καταστράφηκαν, μία παραμένει στο Μουσείο της Ακρόπολης, άλλη μία στο Λούβρο και 14 στο Βρετανικό Μουσείο, μέρος της συλλογής γλυπτών που απέσπασε [από τον Παρθενώνα] ο λόρδος Έλγιν, ένας Βρετανός αριστοκράτης, στις αρχές του 19ου αιώνα».

Η συγκεκριμένη μετόπη, εξηγεί η αρθρογράφος, είχε βρεθεί από έναν Γάλλο διπλωμάτη στον Παρθενώνα και εκτίθεται στο Λούβρο από το 1798. Σε αυτήν, απεικονίζεται η σκηνή από μια μάχη ανάμεσα σε ανθρώπους και κενταύρους.

Ως «αντάλλαγμα» για το δάνειο, η Ελλάδα θα δανείσει στο Λούβρο μια συλλογή από αρχαία χάλκινα αντικείμενα, που η Αθήνα είχε συμφωνήσει να στείλει στο Παρίσι το 2005, αλλά αποφάσισε τελικά να μην το κάνει επειδή η Γαλλία απέφυγε να ασκήσει πίεση στο Βρετανικό Μουσείο για τα μάρμαρα του Παρθενώνα, επισημαίνουν οι Times.

«Αφότου ανέλαβε την εξουσία, ο κ. Μακρόν έχει εξελιχθεί στον πρώτο δυτικό ηγέτη που έχει ξεκινήσει μία ολική επανεξέταση της αποικιοκρατικής λεηλασίας των αρχαιοτήτων, στέλνοντας σημαντικές συλλογές πίσω στην Αφρική, μια ενέργεια που βρίσκει αντίθετα πολλά μεγάλα μουσεία σε άλλες χώρες», συμπληρώνει το δημοσίευμα.

Η αρθογράφος κάνει μάλιστα ειδική αναφορά στο Βρετανικό Μουσείο, που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή όσων αντιτίθενται στον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων, προβάλλοντας ως επιχείρημα ότι εκατομμύρια επισκέπτες αποκτούν πρόσβαση ετησίως στις συλλογές με τα αρχαιοελληνικά εκθέματα, απολαμβάνοντας την ευκαιρία να τις θαυμάσουν «στο ευρύτερο πλαίσιο του ανθρώπινου πολιτισμού».

Πρώτο Θέμα

Περισσότερα Άρθρα...