Ν. Μάμαλης: "Το ασφαλιστικό μας σύστημα και τα προβλήματά του"

Σύντομα ανακοινώνονται (αν δεν έχουν ήδη) τα νέα μέτρα για το ασφαλιστικό μας σύστημα. Και ενώ πολλοί διαμαρτύρονται (ενδεχομένως δίκαια) για τα νέα μέτρα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, καθώς οι εισφορές που καταβάλλουν κάθε άλλο παρά ανταποδοτικές είναι, είναι, θεωρώ, σημαντικό το να ξέρει κανείς πρώτα τι είναι αυτό για το οποίο μιλάει.

Τα ασφαλιστικά συστήματα εφαρμόζονται χρόνια τώρα, ενώ έχουν κυριαρχήσει δύο παραλλαγές. Η πρώτη είναι η InvestmentPay, κατά την οποία το ασφαλιστικό ίδρυμα, ανεξάρτητα από το όνομά του, παίρνει τα χρήματα του ασφαλιζομένου και τα επενδύει, ενώ από τα έσοδα των επενδύσεών του πληρώνει συντάξεις και το κόστος της περίθαλψης των ασφαλιζομένων.

Είναι ένα καλό σύστημα, το οποίο έχει 2 μόνο αρνητικά. Απαιτεί μια πολύ ικανή διοίκηση και διαχείριση επενδεδυμένων κεφαλαίων και αν η διοίκηση ή η διαχείριση δεν είναι ικανές για τον όποιο λόγο καταρρέει σα χάρτινος πύργος, ενώ είναι πολύ ευαίσθητο σε περιόδους χρηματοοικονομικής κρίσης, όπου οι επενδύσεις δεν αποδίδουν όσα θα έπρεπε κανονικά.

Το δεύτερο σύστημα, το οποίο εφαρμόζεται στη Ελλάδα, είναι το Payasyougo, το οποίο πρακτικά παίρνει τα χρήματα από αυτούς που δουλεύουν και τα δίνει σε συντάξεις και κόστος περίθαλψης. Το καλό του συστήματος είναι ότι δε χρειάζεται κάποια εξειδικευμένη διαχείριση, παρά μόνο την ικανότητα να διαχειρίζεσαι βασική μπακαλική, τόσα παίρνω, τόσα δίνω, αλλά το κακό είναι ότι βασίζεται σε κάτι που παλιά ήταν αυτονόητο, ενώ τώρα όχι. Το ότι οι εργαζόμενοι θα είναι περισσότεροι από τους συνταξιούχους. Το οποίο παλαιότερα ήταν κάτι λογικό αλλά σήμερα με την υπογεννητικότητα και κάτι συντάξεις από τα 45 για μερικούς (πολιτικούς ας πούμε) και μάλιστα ιδιαίτερα παχυλές, δεν είναι πλέον τόσο σίγουρο.

Στην Ελλάδα, λοιπόν, οι εργαζόμενοι στηρίζουν και πληρώνουν τους συνταξιούχους και όλες τις δαπάνες περίθαλψης. Είναι προφανές ότι με 30% ανεργία σχεδόν, αυτό το σύστημα σίγουρα θα είχε πρόβλημα, ακόμα και αν δεν «χάνονταν» τα αποθεματικά των ταμείων στο χρηματιστήριο και άλλες προσφιλείς δραστηριότητες. Αυτό που προσπαθεί να κάνει η κυβέρνηση με τα μέτρα για τα όρια συνταξιοδότησης είναι να αυξήσει τον αριθμό των εργαζομένων, μειώνοντας ταυτόχρονα και αυτούς που βγαίνουν στη σύνταξη. Το μέτρο, όσο απεχθές και αν είναι, είναι οπωσδήποτε αποτελεσματικό, αλλά κατά την άποψή μου το μόνο που θα κάνει είναι απλά να δώσει μια μικρή παράταση ζωής στα ταμεία. Εκτός και αν ψηφιστεί νόμος όποιος παίρνει σύνταξη και είναι πάνω από τα 70 να εκτελείται άμεσα....

Σε αυτό το κομμάτι θα έπρεπε να προτείνω λύσεις. Δυστυχώς και χωρίς να θέλω να δείξω τα πράγματα πιο μαύρα από ότι είναι, αυτό δεν είναι εύκολο. Είναι πολύ αργά για να μετακινηθούμε στον πρώτο τρόπο λειτουργίας των ταμείων για δύο λόγους.

Πρώτον, τα ταμεία έχουν τόσο μεγάλες ανάγκες που θα έπρεπε να έχουν ένα σημαντικό αριθμό επενδύσεων ήδη για να μπορούν να διατηρήσουν σε λειτουργία όλες τις υποδομές τους.

Δεύτερον, ακόμα και αν υποθέσουμε ότι το κράτος μπορεί να αναλάβει όλα τα έξοδα των ταμείων για ένα διάστημα, ώστε να επενδύσουν ότι έχουν για να φτάσουμε στον πρώτο τρόπο λειτουργίας, τα ταμεία δεν έχουν να επενδύσουν παρά τις εισφορές που λαμβάνουν, αφού τόσο καιρό δεν έχουν αποθεματικά και είναι μόνιμα στο κόκκινο.

Πριν κρίνω τα μέτρα και δούμε τι μπορεί να γίνει στο μέλλον, να πούμε και το δίκαιο. Υπάρχουν κάποια ταμεία που δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Είτε λόγω καλής διαχείρισης, είτε γιατί αντιπροσωπεύουν κλάδους που δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα ανεργίας, κάποια ταμεία είναι ακόμα όρθια. Ωστόσο με τις συγχωνεύσεις και καταργήσεις ταμείων, ακόμα και αυτά τα ταμεία θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα γιατί θα κληθούν να στηρίξουν αυτά που δεν μπορούν να στηριχθούν μόνα τους.

Κλείνοντας ας δούμε σε 3 βασικές κατηγορίες τα μέτρα που πήρε ή θα πάρει η κυβέρνηση για να μπορούμε να τα κρίνουμε όσο το δυνατόν καλύτερα:

·         Αύξηση ορίων συνταξιοδότησης: Όσο δυσάρεστο και αν είναι, είναι μέτρο απαραίτητο. Ο Mathews, γνωστός οικονομολόγος – ερευνητής, είπε ότι για να λειτουργεί το PayasyouGoσύστημα πρέπει οι εργαζόμενοι να είναι περίπου 3 φορές περισσότεροι από τους συνταξιούχους. Μια ματιά στα δημογραφικά της χώρας μας νομίζω ότι αρκεί για να δούμε τι πρόβλημα υπάρχει εδώ. Πρέπει να αυξηθούν οι εργαζόμενοι και να μειωθούν οι (εν δυνάμει) συνταξιούχοι και ο μόνος τρόπος (πέραν της....εκτέλεσης που ανέφερα χαριτολογώντας προφανώς παραπάνω) είναι αυτός.

·         Συγχώνευση ταμείων: Αν και είμαι κάθετα αντίθετος στο να καταστρέφουμε κάτι που είναι καλό για να ζήσει ελάχιστα παραπάνω κάτι άρρωστο, εδώ μπορώ να καταλάβω το λόγο για τον οποίον έγινε. Αυτό το μέτρο δίνει ενέσεις ζωής σε κάποια ταμεία, έστω σε βάρος κάποιων άλλων, δίνοντάς τους χρόνο ζωής. Βέβαια ο χρόνος αυτός καλό θα ήταν να δίνεται για να βρεθεί κάποια λύση και όχι για να αλλιεύονται ψήφοι. Αυτό θα το δείξει το μέλλον.

·         Μείωση συντάξεων: Αν και υπάρχουν πολλά να ειπωθούν εδώ, αρχικά αν και προφανές, πρέπει να αναφέρω ότι η οριζόντια μείωση (μείωση σε όλους για ένα ποσό) είναι απόλυτα άδικη, ανόητη και αναποτελεσματική. Η κάθετη μείωση, πέραν του ότι είναι περισσότερο δίκαιη, θα είναι περισσότερο λειτουργική, αν και κοινωνικά θα μας επηρεάσει πολύ περισσότερο. Γιατί κάποιοι που είχαν ακόμα σημαντική αγοραστική δύναμη θα χάσουν πολύ περισσότερο από αυτούς που έτσι και αλλιώς δεν είχαν. Ωστόσο δυστυχώς είναι απαραίτητη μια μείωση των συντάξεων για λόγους τραγικά απλούς. Δε μπορούν δύο εργαζόμενοι των 600 € να συντηρούν ένα συνταξιούχο των 1.000€ μαζί με το γιατρό που τους προσέχει και τους τρεις.

Κλείνοντας θα απαντήσω σε μια ερώτηση που μου γίνεται συχνά. Δεν υπάρχει κάποιο σύστημα που να δουλεύει και να είναι δίκαιο ταυτόχρονα;

Δύσκολη απάντηση, αλλά μπορώ να σας πω για ένα σύστημα Σκανδιναβικής χώρας (το ποια είναι δεν έχει σημασία) η οποία λειτουργεί ως εξής: Όλοι οι εργαζόμενοι πληρώνουν ακριβώς το ίδιο ποσό στο Ταμείο – Κράτος. Το Ταμείο – Κράτος αφού συνταξιοδοτηθούν τους εγγυάται μια συγκεκριμένη σύνταξη, ανάλογα με τα χρόνια που πληρώνουν (κάποιος που πληρώνει για 10 χρόνια θα παρει άλλο ποσό από κάποιον που πληρώνει 30). Δεν είναι ανάγκη να είσαι εργαζόμενος, μπορείς να ασφαλιστείς στο Ταμείο – Κράτος και να πληρώνεις το ποσό αυτό. Από το σημείο αυτό και μετά, αν θέλεις και μπορείς να ασφαλιστείς ιδιωτικά και να πάρεις επιπλέον ότι συμφωνήσεις με τον ιδιωτικό φορέα. Αλλά κόστη περίθαλψης και ότι άλλο, επιβαρύνουν εσένα και μόνο εσένα, πέραν από μια βασική κρατική περίθαλψη.

Αυτό είναι ένα σύστημα οργανωμένο που λειτουργεί χωρίς προβλήματα για χρόνια. Αυτό που πρέπει να αναλογιστούμε είναι αφενός αν θα λειτουργήσει εδώ και αφετέρου αν μας ταιριάζει σαν λαό, ιδιοσυγκρασία αλλά και συνήθειες.

Γραφει ο Νάσος Μάμαλης,

Οικονομολόγος, με εξειδίκευση στις μεταφορές και την βιομηχανία, Απόφοιτος Οικονομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιά, Master στη ναυτιλία σε εξέλιξη, τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά Quality Manager σε εταιρεία καινοτόμων τεχνολογικών εφαρμογών, κάτοικος Ελληνικού, ιδρυτικό στέλεχος της δημοτικής παράταξης "ΕΝΩΜΕΝΗ ΠΟΛΗ" Ελληνικού-Αργυρούπολης