Το ΥΠΕΚΑ απαντάει για τα απορρίμματα

Η διαχείριση των αποβλήτων στη χώρα μας έχει σημαντικό δρόμο ακόμη να διανύσει ώστε να φτάσει στα απαιτούμενα επίπεδα, προκειμένου ως πολιτεία να έχουμε τη βεβαιότητα ότι ο κάθε πολίτης και ο κάθε παραγωγός αποβλήτων, που φέρει την ευθύνη των αποβλήτων του, έχει πρόσβαση στο κατάλληλο σύστημα διαχείρισης.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει κίνδυνο σοβαρών κυρώσεων εξαιτίας της αδυναμίας της να προωθήσει και να επιταχύνει τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ.

Τον Οκτώβριο του 2005 η Ελλάδα καταδικάσθηκε από το Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης για παραβίαση της κοινοτικής νομοθεσίας, λόγω της ανεξέλεγκτης διάθεσης αστικών αποβλήτων. Το Φεβρουάριο 2013, η Επιτροπή αποφάσισε την εκ νέου παραπομπή της Ελλάδας, διαπιστώνοντας ότι δεν σημειώθηκε επαρκής πρόοδος μετά την πρώτη απόφαση. Στην προσφυγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της Ελλάδας, που κατατέθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στις 2-7-2013, η Επιτροπή προτείνει την επιβολή χρηματικής ποινής περίπου 23.000.000 ευρώ και επιπρόσθετης ημερήσιας χρηματικής ποινής ύψους 71.193 ευρώ για κάθε ημέρα, μέχρις ότου η Ελλάδα συμμορφωθεί με την απόφαση.
 
Στο πλαίσιο πολιτικής και δράσεων του ΥΠΕΚΑ εντάσσεται, αφενός, η προσπάθεια τήρησης ανελαστικών υποχρεώσεων από το παρελθόν, όπως το θέμα των ΧΑΔΑ, και αφετέρου ο προγραμματισμός για την επί της ουσίας εφαρμογή της Οδηγίας πλαίσιο για τα απόβλητα.
 
Η οδηγία-πλαίσιο 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα, αναγορεύει τα απόβλητα σε πόρο, στοχεύοντας στην πρόληψη παραγωγής και στη διαχείριση των αποβλήτων κοντά στην πηγή παραγωγής τους, με προώθηση ανακύκλωσης υψηλής ποιότητας. Η οδηγία-πλαίσιο δεν αναιρεί ή ακυρώνει, αντιθέτως απαιτεί την τήρηση υποχρεώσεων διαχείρισης συμμείκτων αποβλήτων και την εκτροπή βιοαποδομησίμων από την ταφή.
 
Συνεπώς, κατά την Οδηγία, η ορθολογική αντιμετώπιση της διαχείρισης απορριμμάτων δεν έγκειται στη μοναδικότητα μίας ορθής λύσης, αλλά στη συμπληρωματικότητα των δράσεων με γνώμονα την αειφορική διαχείριση των πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος.
 
Στο παραπάνω πλαίσιο:
 
·       Το ΥΠΕΚΑ εκπονεί το εθνικό πρόγραμμα πρόληψης παραγωγής αποβλήτων και το νέο εθνικό σχέδιο αποβλήτων. Μέσα στο Νοέμβριο θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση τα κείμενα πολιτικών, που διέπουν τα εκπονούμενα σχέδια
 
·       Αξιολογούνται τα περιφερειακά σχέδια διαχείρισης στερεών αποβλήτων, προκειμένου να προωθηθεί η προσαρμογή τους
 
·       Υλοποιείται το πρόγραμμα δράσης για την παύση λειτουργίας και αποκατάστασης των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης, με σημαντική πρόοδο και αποτελέσματα κατά το πρόσφατο διάστημα. Ακολουθείται σχετικό χρονοδιάγραμμα, ώστε να γίνει κατορθωτή η ελαχιστοποίηση των επαπειλούμενων οδυνηρών προστίμων για τη χώρα μας, με πρώτη προϋπόθεση την προσπάθεια για πλήρη εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης τους επόμενους μήνες.
 
·       Είναι σε εξέλιξη η υλοποίηση υποδομών διαχείρισης αποβλήτων σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας, με βάση τους σχεδιασμούς τους
 
·       Ειδικότερα για τα βιοαπόβλητα, εκδόθηκε και διακινήθηκε ευρέως στους Δήμους και υπηρεσίες Οδηγός Διαχείρισης Βιοαποβλήτων, συντάχθηκαν και δημοσιοποιήθηκαν τεχνικές προδιαγραφές εγκαταστάσεων κομποστοποίησης και χρηματοδοτούνται με την Πρόσκληση 4.10 του ΕΠΠΕΡΑΑ, προϋπολογισμού 25.000.000 ευρώ, σχετικά προγράμματα και έργα Δήμων με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2015.
 
Η διαχείριση των αστικών αποβλήτων αποτελεί το κατ’ εξοχήν πεδίο ευθύνης και δραστηριοποίησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η οποία και εισπράττει από τους πολίτες ανταποδοτικά τέλη για τις υπηρεσίες διαχείρισης που παρέχει. Ο δημόσιος χαρακτήρας της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων είναι συνταγματικά κατοχυρωμένος καιπροφανώς δεν συναρτάται από τον τρόπο υλοποίησης και λειτουργίας των επιμέρους εγκαταστάσεων και δράσεων που προβλέπονται στους οικείους περιφερειακούς σχεδιασμούς, ενώ μπορεί να προβλέπεται διαδικασία σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης για την υλοποίηση και λειτουργία μιας εγκατάστασης διαχείρισης απορριμμάτων με συγχρηματοδότηση από δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους (ΣΔΙΤ).
 
Είναι αβάσιμη η ανησυχία ότι δημιουργούνται εξ ορισμού πρόσθετα περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, από τις συμβάσεις ΣΔΙΤ, αυτομάτως περισσότερα από μια κλασσική δημόσια σύμβαση για τέτοιο έργο, η οποία συνάπτεται επίσης μεταξύ μιας δημόσιας αναθέτουσας αρχής και ενός ιδιώτη, ο οποίος όμως στην περίπτωση αυτή δεν διακινδυνεύει με ιδιωτική χρηματοδοτική συμμετοχή πιθανή αποτυχία του εγχειρήματος.
 
Οι δυναμικότητες των εγκαταστάσεων που δρομολογούνται με διαδικασία ΣΔΙΤ, καθορίζονται αφού έχουν ληφθεί υπόψη οι δράσεις που οδηγούν στον περιορισμό της παραγωγής σύμμεικτων απορριμμάτων. Επομένως, δεν υλοποιούνται φαραωνικά έργα, αλλά έργα απολύτως χρήσιμα και απαραίτητα.
 
Οι διαγωνιστικές διαδικασίες επιτρέπουν όλες τις τεχνολογίες οι οποίες έχουν δοκιμαστεί εντός της ΕΕ και που εγγυώνται την επίτευξη όλων των περιβαλλοντικών στόχων, προκειμένου να επιλεγεί εκείνη η τεχνολογία που, ενώ προσφέρει το επιθυμητό περιβαλλοντικό αποτέλεσμα, επιφέρει και τη μικρότερη επιβάρυνση στον πολίτη. Βασικό κριτήριο επιλογής των αναδόχων είναι το χαμηλότερο τέλος χρήσης που θα κληθεί να καταβάλλει ο δημότης, παράλληλα με την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, ενώ αξιοποιούνται και κοινοτικοί πόροι για κάλυψη μέρους του κόστους του έργου. Κατά την εκτέλεση της σύμβασης, χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών συνεπάγεται μείωση της πληρωμής. Διασφαλίζεται, συνεπώς, ισχυρό κίνητρο για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση ενός άρτιου τεχνικά έργου και παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου.
 
Σε κάθε περίπτωση, οι αρμόδιοι φορείς της Αυτοδιοίκησης πρέπει να διαμορφώσουν ολοκληρωμένη, διαφανή και δίκαιη τιμολογιακή πολιτική, άμεσα συναρτώμενη με την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν, μέσω όλων των δράσεων και προγραμμάτων διαχείρισης αποβλήτων που εφαρμόζουν, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων που υλοποιούνται με ΣΔΙΤ.
 
Με τις προωθούμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας, η χώρα μας έχει την ευκαιρία να αποκτήσει ένα νέο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, μία πράσινη βιομηχανία, με διττό σκοπό: την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας και την αναζωπύρωση της τοπικής και εθνικής οικονομικής ανάπτυξης.
 
Κατά την κατασκευή των έργων, τα επόμενα 2 χρόνια, υπολογίζεται να δημιουργηθούν περίπου 2.600 θέσεις εργασίας, ενώ μετά την κατασκευή και στη φάση της λειτουργίας εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν πάνω από 2.500 μόνιμες νέες θέσεις εργασίας. Προβλέπεται να δημιουργηθούν επιπλέον 5.300 έμμεσες θέσεις εργασίες, στις επιχειρήσεις που θα δημιουργηθούν στον νέο αυτό κλάδο της οικονομίας, συμβάλλοντας σημαντικά στη λύση του προβλήματος της ανεργίας.
 
Άλλωστε, με τη σταδιακή μελλοντική υποχώρηση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι ο περιβαλλοντικός τομέας θα είναι από τους τομείς εκείνους που θα πρωτοστατήσουν στην ανάπτυξη της οικονομίας.
 
Η διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων αποτελεί κύρια ευθύνη του παραγωγού και κατόχου του αποβλήτου. Στο πλαίσιο αυτό στη χώρα λειτουργεί ήδη εκτεταμένο δίκτυο συλλογής και επεξεργασίας για ειδικά ρεύματα επικινδύνων αποβλήτων (όπως τα ΑΗΗΕ, τα ΟΤΚΖ, τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια και οι μπαταρίες, κλπ), καθώς και περιορισμένος αριθμός χώρων διάθεσης ευθύνης παραγωγού.
 
Για την επίτευξη αυτάρκειας σε υποδομές διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων, η πολιτεία προσπαθεί να αξιοποιήσει τις διαθέσιμες υποδομές, διερευνώντας παράλληλα νέες λύσεις, εντατικοποιεί τις επιθεωρήσεις και τους ελέγχους και προωθεί νέες τεχνολογίες.
 
Απαιτείται ολοκληρωμένη στρατηγική, αναλυτικός σχεδιασμός, συστηματική εφαρμογή και παρακολούθηση, αλλά και καινοτόμος προσέγγιση, προκειμένου η διαχείριση των αποβλήτων να μετατραπεί σε περιβαλλοντικά ασφαλή διαχείριση πόρων και να μην γίνεται αντιληπτή, όπως συμβαίνει τώρα, ως απειλή περιβαλλοντικής υποβάθμισης.