Ασφαλιστικό: Γιατί τα 2 μεγάλα κόμματα δεν μιλάνε; Τι θα γίνει τον Οκτώβριο;

Αναμφίβολα, το ασφαλιστικό θα είναι ίσως η μεγαλύτερη «βόμβα» που θα σκάσει στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης. Μπορεί στη ρητορική των δύο κομμάτων το θέμα να παραμένει ακόμη στα «χαμηλά», ωστόσο το μνημόνιο είναι εδώ και περιμένει να εφαρμοστεί.

 

Μέσα στον Οκτώβριο, πρέπει να υπάρξει νομοσχέδιο. Η επιτροπή που συγκρότησε ο πρώην υπουργός Εργασίας Γ. Κατρούγκαλος πριν αποχωρήσει συνεχίζει το έργο της με στόχο να παραδώσει στη νέα κυβέρνηση κείμενο προτάσεων μέσα στο πρώτο 15νθήμερο του Οκτωβρίου. Το τι θα περιλαμβάνει η ελληνική πρόταση – τουλάχιστον αυτή που καταρτίσουν οι «σοφοί» της επιτροπής – θα αποκρυσταλλωθεί τις επόμενες εβδομάδες.

 

Το τι θα ζητήσουν οι εκπρόσωποι των θεσμών όταν θα καταφθάσουν τον Οκτώβριο στην Ελλάδα για να γνωρίσουν τον νέο υπουργό Εργασίας είναι περίπου προεξοφλημένο: άμεση μείωση συντάξεων, για να εξασφαλιστούν επιπλέον 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ, και παρεμβάσεις στον ασφαλιστικό νόμο του 2010 ώστε οι συντάξεις των καινούργιων να είναι αισθητά χαμηλότερες σε σχέση με τα ποσά που βγάζει η μαθηματική φόρμουλα των «Λοβέρδου-Κουτρουμάνη».

Ποιο από τα δύο μεγάλα κόμματα θα παραδεχθεί δημοσίως κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ότι η επόμενη Βουλή θα πρέπει με το που θα συγκροτηθεί σε σώμα να ψηφίσει νέα μείωση συντάξεων και μάλιστα γενναία;

Ποιο θα θυμίσει ότι από τον Μάρτιο αρχίζει το «κουτσούρεμα» του ΕΚΑΣ; Ποιος θα εξηγήσει τι σημαίνει διασύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών για ΟΑΕΕ και ΟΓΑ με το δηλωθέν εισόδημα και ποιο αποτέλεσμα μπορεί να επιφέρει για όσους συνταξιοδοτηθούν από εδώ και στο εξής η τροποποίηση στον νόμο του 2010, γνωστό και ως νόμο «Λοβέρδου-Κουτρουμάνη»;

Θα γίνει αντιληπτό από τους ψηφοφόρους ότι η εξεύρεση «ισοδύναμων μέτρων», όταν ο συνολικός «λογαριασμός» της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης μπορεί να ξεπεράσει τα τέσσερα δισεκατομμύρια ευρώ, δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση; Θα πει κάποιος στους μελλοντικούς συνταξιούχους ότι η ελάχιστη εγγυημένη σύνταξη δεν θα είναι πλέον εγγυημένη ούτε μετά το 67o έτος της ηλικίας του συνταξιούχου καθώς έχουν υπογράψει τη χορήγησή της με βάση (χαμηλά) εισοδηματικά κριτήρια;

 

Ψάχνει «αντίμετρα»

 

Ο ΣΥΡΙΖΑ ενσωμάτωσε στο προεκλογικό του πρόγραμμα που παρουσίασε προ ημερών ανανεωμένες προτάσεις για το ασφαλιστικό. Τι θέλει να αποφύγει; Καταρχάς την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις.

 

Προτείνεται ως «αντίβαρο» η αύξηση των εργοδοτικών εισφορών «ανάλογα με την πορεία της οικονομίας», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το πρόγραμμα. Για την πορεία της οικονομίας, οι προβλέψεις είναι συγκεκριμένες: ύφεση το 2015, μικρότερη ύφεση το 2016 και σοβαρές πιθανότητες για νέα υποχώρηση της μισθολογικής δαπάνης είτε λόγω απολύσεων είτε λόγω επιβολής μειώσεων στους εργαζομένους.

 

Είναι λοιπόν εξαιρετικά αμφίβολο αν θα μπορέσει να αποδώσει η αύξηση των εργοδοτικών εισφορών, μέτρο που είχε προταθεί από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.

 

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι οι δανειστές είχαν απορρίψει το μέτρο, κρίνοντας ότι εντείνει ακόμη περισσότερο την εισφοροδιαφυγή.

 

Ο ΣΥΡΙΖΑ εκτιμά ότι μπορεί να εξασφαλίσει τους πόρους που ζητούνται από τον περιορισμό της εισφοροδιαφυγής ανεβάζοντας μάλιστα τα διαφυγόντα έσοδα των ταμείων ακόμη και στα 40(!) δισεκατομμύρια ευρώ. Και αυτή η πρόταση αναμένεται να συναντήσει τις αντιδράσεις των δανειστών οι οποίοι παραδοσιακά απορρίπτουν όλες τις προτάσεις για μέτρα που σχετίζονται με πάταξη της φοροδιαφυγής ή της εισφοροαποφυγής (σ.σ.: πάρτε τα μέτρα και αν αποδώσουν μιλάμε επί του πρακτέου είναι η μόνιμη επωδός).

 

Καλώς ή κακώς, το βασικό κείμενο πάνω στο οποίο θα γίνουν οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές για το ασφαλιστικό θα είναι το… μνημόνιο. Τι λέει αυτό; Ιδού τα επίμαχα σημεία:

 

«Για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις, οι αρχές δεσμεύονται να εφαρμόσουν πλήρως τις υφιστάμενες μεταρρυθμίσεις και επίσης θα προβούν σε περαιτέρω μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας με στόχο την επίτευξη εξοικονόμησης της τάξης του ¼ του ΑΕΠ το 2015 και της τάξης του 1% του ΑΕΠ έως το 2016».

 

Το 1% του ΑΕΠ για το 2016 ισοδυναμεί – και με δεδομένο ότι το 2015 θα κλείσει με ύφεση άνω της μίας ή και των δύο ποσοστιαίων μονάδων – με περίπου 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ.

 

Το σύνολο της δαπάνης για την καταβολή των συντάξεων ανέρχεται περίπου στα 2,3-2,4 δισεκατομμύρια ευρώ μηνιαίως παρά τις περικοπές, ήτοι στα 27-28 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Για να εξοικονομηθούν 1,8 δισεκατομμύρια ευρώ, πρέπει – στην πράξη – και τα 2,8 εκατομμύρια των συνταξιούχων να υποστούν νέο «κούρεμα» στις συντάξεις τους της τάξεως του 6-7%.

 

Αν μάλιστα η κυβέρνηση που θα αναδειχθεί από την κάλπη αποφασίσει να εξασφαλίσει το ποσό μόνο από τις «μεγάλες» συντάξεις (π.χ. άθροισμα κύριων και επικουρικών συντάξεων της τάξεως των 1.000 ευρώ μηνιαίως), τότε η περικοπή θα πρέπει να ξεπεράσει ακόμη και το 15-20%. Θα αναρωτιούνται κάποιοι, και εύλογα: Μα δεν έγινε περικοπή των κύριων και επικουρικών συντάξεων; Το μόνο μέτρο που έχει σημαντικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα είναι η επιβολή της εισφοράς υπέρ του κλάδου υγείας (6% σε κύριες και επικουρικές συντάξεις).

 

Αυτή η εισφορά όμως συγκεντρώνει χρήματα (περίπου 850 εκατ. ευρώ), τα οποία πηγαίνουν για τις ανάγκες του ΕΟΠΥΥ και δεν μειώνουν την ασφαλιστική δαπάνη. Όσο για τις υπόλοιπες παρεμβάσεις (μειώσεις στην κατώτατη σύνταξη για όσους συνταξιοδοτηθούν από εδώ και εξής, συγχωνεύσεις ταμείων επικουρικής ασφάλισης, αλλαγές ορίων ηλικίας στους πρόωρα συνταξιοδοτούμενους), έχουν ελάχιστο οικονομικό αντίκτυπο, τουλάχιστον για το 2016.

 

«Οι ασφαλισμένοι θα έχουν πρόσβαση σε βασικές, εγγυημένες συντάξεις με βάση τις εισφορές και με εισοδηματικά κριτήρια μόνον όταν θα έχουν συμπληρώσει την νόμιμη κανονική ηλικία συνταξιοδότησης, που είναι σήμερα τα 67 έτη. Οι αρχές θα αποσαφηνίσουν τους κανόνες επιλεξιμότητας για τις ελάχιστες εγγυημένες συντάξεις μετά το 67ο έτος».

 

Οι περικοπές στις ελάχιστες εγγυημένες συντάξεις έγιναν – με την έννοια ότι όποιος είναι κάτω των 67 θα παίρνει μόνο το τμήμα της σύνταξης που αντιστοιχεί στις εισφορές που έχει πληρώσει και τίποτα περισσότερο. Θα γίνουν όμως και άλλες. Όπως ρητώς αναφέρεται, η βασική εγγυημένη σύνταξη θα καταβάλλεται ολόκληρη ακόμη και σε αυτούς που έχουν ξεπεράσει το 67ο έτος μόνο εφόσον πληρούν συγκεκριμένα εισοδηματικά κριτήρια. Πιο απλά: ο αριθμός αυτών που θα εισπράττουν τα 392 ευρώ (για αυτό το ποσό μιλάμε πλέον) θα περιοριστεί από εδώ και στο εξής στο ελάχιστο.

 

Υπάρχουν και άλλες συγκεκριμένες αναφορές στο μνημόνιο:

 

«Οι αρχές θα πρέπει να προχωρήσουν τον σχεδιασμό και τις παραμετρικές βελτιώσεις για την καθιέρωση στενότερης σύνδεσης μεταξύ εισφορών και παροχών·και τη διεύρυνση και τον εκσυγχρονισμό της βάσης εισφορών και συντάξεων για όλα τα αυτοαπασχολούμενα άτομα, μεταξύ άλλων με μετάβαση από το ονομαστικό στο πραγματικό εισόδημα, υπό τον όρο της τήρησης των κανόνων για τις ελάχιστες απαιτούμενες εισφορές».

 

ΕΚΑΣ, τέλος

 

Τι περιμένουμε να δούμε στην πράξη από την επιβολή αυτού του μέτρου; Στο πρόγραμμά του, ο ΣΥΡΙΖΑ μιλάει για παρέμβαση που θα εξασφαλίσει στους ελεύθερους επαγγελματίες ασφαλισμένους του ΟΑΕΕ το δικαίωμα να πληρώνουν λίγες εισφορές εφόσον εμφανίζουν χαμηλό εισόδημα. Τον… λογαριασμό, λέει το ίδιο πρόγραμμα, θα τον πληρώσουν οι έχοντες μεγάλα εισοδήματα.

 

Οι πιθανότητες να επιβεβαιωθεί κάτι τέτοιο δεν είναι πολλές. Τα φορολογικά στοιχεία δείχνουν ότι, τουλάχιστον στις τάξεις των επαγγελματιών, οι έχοντες υψηλά εισοδήματα (και λόγω φοροδιαφυγής) είναι πολύ λίγοι για να σηκώσουν το βάρος ενός ταμείου όπως ο ΟΑΕΕ, που αντιμετωπίζει τεράστια ελλείμματα κάθε χρόνο. Όσον αφορά στους επαγγελματίες με χαμηλό εισόδημα, το ίδιο το μνημόνιο ορίζει ότι θα υπάρχουν «ελάχιστες απαιτούμενες εισφορές», ήτοι ελάχιστο πλαφόν στις εισφορές.

 

«Οι αρχές θα πρέπει να προχωρήσουν τη σταδιακή κατάργηση του επιδόματος αλληλεγγύης (EKAΣ) για όλους τους συνταξιούχους έως τα τέλη Δεκεμβρίου του 2019, αρχίζοντας με το ανώτερο 20% των δικαιούχων τον Μάρτιο του 2016».

 

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν άλλαξε το 2015 τα εισοδηματικά κριτήρια χορήγησης του ΕΚΑΣ και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί δραματικά ο αριθμός των δικαιούχων του επιδόματος. Από τον προσεχή Μάρτιο όμως, θα αρχίσει η αντίστροφη πορεία. Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να ξεκαθαρίσει «πιο είναι το ανώτερο 20% των δικαιούχων» και οι ποιοι θα είναι αυτοί που θα δουν το εισόδημά τους να μειώνεται κατά 230 ευρώ τον μήνα. Υποτίθεται ότι οι απώλειες θα αντισταθμιστούν από τη θέσπιση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.

 

Οι σημερινοί δικαιούχοι του ΕΚΑΣ θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι πιθανότητές τους να συμπεριληφθούν στους καταλόγους αυτών που θα δικαιούνται το ελάχιστο εισόδημα είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα απευθύνεται σε αυτούς που δεν έχουν κανένα εισόδημα και όχι σε αυτούς που εισπράττουν έστω και μια σύνταξη των 400-500 ευρώ.

 

«Η ελληνική κυβέρνηση θα προσδιορίσει και θα θεσπίσει νομοθετικά έως τον Οκτώβριο του 2015 ισοδύναμα μέτρα για την πλήρη αντιστάθμιση των επιπτώσεων της εφαρμογής της δικαστικής απόφασης σχετικά με τα συνταξιοδοτικά μέτρα του 2012 και θα καταργήσει τις τροποποιήσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα που εισήγαγαν οι Νόμοι 4325/2015 και 4331/2015, σε συμφωνία με τους θεσμούς».

 

Μόνο η θέσπιση των ισοδύναμων για τη δικαστική απόφαση του ΣτΕ φτάνει: οι περικοπές που έχει κρίνει παράνομες το ΣτΕ «αξίζουν» περί τα 3,5 έως 4 δισεκατομμύρια ευρώ. Η νέα κυβέρνηση θα κληθεί να αποφασίσει πώς θα κατανεμηθεί αυτός ο λογαριασμός. Θα είναι και πάλι αυτοί που έχουν άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης πάνω από 1.000 ευρώ; Θα μοιραστεί ο λογαριασμός σε όλους; Το ποιο κόμμα θα επικρατήσει ενδεχομένως να κρίνει και αυτό το ζήτημα.

 

«Θα πρέπει να υπάρξει αποκατάσταση του παράγοντα διατηρησιμότητας της μεταρρύθμισης του 2012 ή εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτών εναλλακτικών μέτρων στο συνταξιοδοτικό σύστημα».

 

Ίσως η πιο σημαντική αναφορά για αυτούς που θα βγουν στη σύνταξη από εδώ και στο εξής. Οι δανειστές θα έρθουν στην Ελλάδα έτοιμοι να ζητήσουν μείωση στους συντελεστές αναπλήρωσης. Τι σημαίνει αυτό; Μείωση συντάξεων για όσους θα βγουν στη σύνταξη από εδώ και στο εξής. Το «μοντέλο» έχει ήδη φορεθεί στη Γερμανία και το σχέδιο είναι συγκεκριμένο: μείωση του ποσοστού αναπλήρωσης για τις κύριες συντάξεις ακόμη και στο 47%. Πόσο είναι σήμερα; Πάνω από 60%. Θα ακούσουμε πολλά μετά τις εκλογές – ακόμη και για συγχώνευση της κύριας σύνταξης με την επικουρική. Ο δρόμος θα είναι μακρύς και δύσκολος...