Κινητικότητα με σκοπό τη διαμόρφωση ενός χρονοδιαγράμματος λύσης του Κυπριακού έχει δρομολογήσει η Γραμματεία του ΟΗΕ, αν και τα ουσιαστικά βρίσκονται στις άτυπες επαφές ανάμεσα σε Αναστασιάδη και Τσαβούσογλου.
Η Λουτ, ειδική αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα, έχει επανειλημμένως επισκεφθεί όχι μόνο τη Λευκωσία, αλλά και την Άγκυρα και την Αθήνα για συνομιλίες. Τελευταία, μάλιστα, στο πλούσιο και ευρηματικό διπλωματικό λεξιλόγιο έχουν προστεθεί και οι “όροι αναφοράς”.
Αν και κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια τι σημαίνει αυτό, υψηλά ιστάμενες κυπριακές πηγές υποστηρίζουν πως αυτό που γίνεται όλο το τελευταίο διάστημα είναι να συγκεντρώνονται σε ένα έγγραφο τα ζητήματα, στα οποία οι δύο κοινότητες έχουν συμφωνήσει ή συγκλίνει επαρκώς, οι διαφορετικές θέσεις για τα ζητήματα επί των οποίων υπάρχει διαφωνία και οι θέσεις για τον καθορισμό χρονοδιαγράμματος.
Αυτό θα ήταν χρήσιμο και θα διευκόλυνε τις συνομιλίες, αλλά στη Λευκωσία θεωρούν πως η Γραμματεία του ΟΗΕ, που καθοδηγείται από υπηρεσιακούς παράγοντες της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου, ετοιμάζει κάποιου είδους διπλωματικό εκβιασμό.
Για την ακρίβεια, εκφράζουν τον φόβο πως μετά το ναυάγιο των δύο πενταμερών διασκέψεων στην Ελβετία το 2016 και το 2017, ο Γενικός Γραμματέας απευθείας, ή μέσω της Λουτ, θα θέσει στις δύο κοινότητες το εξής δίλημμα: μετά τη λήξη του χρονοδιαγράμματος ή θα κηρυχθεί άγονη η διαδικασία, ή οι δύο πλευρές θα αποδεχθούν επιδιαιτησία, δηλαδή η Γραμματεία του ΟΗΕ από μεσολαβητής να αναλάβει ουσιαστικά να διαμορφώσει σχέδιο λύσης.
Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτές οι διεργασίες λαμβάνουν χώρα, ενώ ατύπως έχει ανοίξει με πρωτοβουλία του προέδρου Αναστασιάδη μία συζήτηση για αλλαγή πλαισίου στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού. Πριν από λίγο καιρό, μάλιστα, ο υπουργός Εξωτερικών του ψευδοκράτους Οζερσάι, είχε αναφερθεί σε παρασκηνιακές συζητήσεις «έξω από το κουτί».
Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν πως ο πρόεδρος Αναστασιάδης έχει οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως το πλαίσιο της λεγόμενης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας δεν οδηγεί σε βιώσιμη λύση. Δεν έχει και άδικο. Κάτω από αυτό τον τίτλο έχει συσσωρευθεί ένα διαπραγματευτικό κεκτημένο, από το οποίο το μόνο που μπορεί να προκύψει είναι μία παραλλαγή του σχεδίου Ανάν που είχαν απορρίψει με 76% οι Ελληνοκύπριοι στο δημοψήφισμα του 2004.
Αναζητώντας διέξοδο
Αναζητώντας διέξοδο, ο Αναστασιάδης –σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες– έχει πει στον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Τσαβούσογλου, αλλά και έχει στείλει σχετικά μηνύματα στην Ουάσιγκτον, στην Κομισιόν, στο Λονδίνο, στο Παρίσι και στο Βερολίνο, ότι προβληματίζεται για λύση συνομοσπονδίας ή και δύο κρατών εντός της ΕΕ. Επειδή, όμως, μία τέτοια συζήτηση είναι σχεδόν απαγορευμένη στο ελληνοκυπριακό πολιτικό σύστημα, άρχισε ένα επικοινωνιακό παιχνίδι που ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη και το οποίο προκαλεί σύγχυση.
Στις 23 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη, στη συνομιλία του πάλι με τον Τσαβούσογλου, ο Κύπριος πρόεδρος –κατά πληροφορίες– μίλησε για «χαλαρή ομοσπονδία». Διπλωματικές πηγές που έχουν εικόνα υποστηρίζουν ότι το περιεχόμενο του όρου «χαλαρή ομοσπονδία» είναι στην πραγματικότητα συνομοσπονδία. Όπως πάντα, σημασία έχουν οι αρμοδιότητες των κρατιδίων και όχι ο τίτλος που θα επιλεγεί.
Κατά τις ίδιες πηγές, η Άγκυρα ήδη συνομιλεί ατύπως με τη Λευκωσία για μία συνομοσπονδιακή λύση, έξω από τη διαδικασία που εξελίσσεται στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ερντογάν έχει αναθέσει στον Τσαβούσογλου τη σχετική ευθύνη, ο οποίος επικουρείται από τον Τουρκοκύπριο “υπουργό Εξωτερικών” Οζερσάι. Οι Τούρκοι, μάλιστα, προσθέτουν πάντα ότι εάν στην πράξη δεν λειτουργήσει η συνομοσπονδία, θα πρέπει τα πράγματα να οδηγηθούν στη λύση δύο ανεξάρτητων κρατών.
Ο Ερντογάν προωθεί ως πρώτη επιλογή τη συνομοσπονδία, επειδή θεωρεί πως έτσι το τουρκοκυπριακό κρατίδιο θα ενταχθεί στην ΕΕ και μέσω αυτού ο ίδιος θα μπορεί να έχει όχι απλώς λόγο, αλλά ενδεχομένως και δικαίωμα βέτο στα ευρωπαϊκά πράγματα. Επίσης, την προτιμά, επειδή μέσω αυτού θα μπορεί να βάλει χέρι στον ενεργειακό πλούτο. Θεωρείται δεδομένο(;) πως ότι ο ενεργειακός πλούτος θα είναι αρμοδιότητα της συνομοσπονδιακής δομής και όχι των δύο κρατιδίων.
Το άνοιγμα της ατζέντας
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος Αναστασιάδης ανοίγει την ατζέντα, επειδή θέλει να διερευνήσει τις προθέσεις της Άγκυρας όσον αφορά τις υφιστάμενες εναλλακτικές λύσεις. Στόχος του είναι να εξασφαλίσει μεγαλύτερη επιστροφή εδάφους (έναντι της αναγνώρισης του τουρκοκυπριακού κρατιδίου), να εξασφαλίσει ότι η νέα κρατική δομή θα λειτουργεί και να διασφαλίσει ότι ο ενεργειακός πλούτος νοτίως της Κύπρου θα παραμείνει σε ελληνοκυπριακά χέρια. Είναι ενδεικτικό των προθέσεών του το γεγονός ότι έχει ήδη ανακοινώσει πως θα γίνουν συγκριτικές μελέτες για όλα τα σενάρια λύσης.
Ο σχετικός προβληματισμός δεν είναι νέος. Στις 5 Νοεμβρίου 2017, είχε δηλώσει: «θα πρέπει με τις πολιτικές δυνάμεις να υπάρξει μια ειλικρινής διαβούλευση για να δούμε τι είναι το σχέδιο Β που θα δημιουργεί συνθήκες ειρήνης, θα προστατεύει τον Ελληνισμό και θα διαφυλάσσει τη λειτουργικότητα του κράτους. Αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης». Είχε προσθέσει, μάλιστα, ότι «μετά από την εμπειρία της τελευταίας πενταετίας, του διαλόγου και με τον κ. Έρογλου και με τον κ. Ακιντζί, οφείλω να πω ότι έχω αποκρυσταλλώσει το πόσο εφικτό ή το πόσο ανέφικτο ή ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε μια πραγματική ειρήνη».
Όλο αυτό το διάστημα ο πρόεδρος Αναστασιάδης διοχετεύει στην πολιτική αγορά όλα τα παραπάνω σενάρια, προφανώς για να σταθμίσει τις πολιτικές αντιδράσεις, πριν προβεί στην όποια επίσημη κίνηση. Για να προλειάνει, μάλιστα, το έδαφος ομολογεί δημοσίως πλέον πως η πολιτική που ακολουθείται δεκαετίες στο Κυπριακό έχει περιέλθει σε αδιέξοδο, παρότι ο ίδιος ήταν φανατικός υποστηρικτής της. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι χρησιμοποιεί τους όρους «χαλαρή ομοσπονδία» και «αποκεντρωμένη ομοσπονδία». Και δεν έχει διαψεύσει πως έχει συζητήσει με τον Τσαβούσογλου στο Κραν Μοντάνα λύση δύο κρατών.
Το κλίμα σύγχυσης που έχει δημιουργηθεί από όλο αυτό το “κρυφτούλι” του Κύπριου προέδρου είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί πρόβλημα εκεί που δεν το περίμενε: στο ίδιο του το κόμμα. Ο μετά τον Αναστασιάδη πρόεδρος του ΔΗΣΥ (Δημοκρατικός Συναγερμός) Αβέρωφ Νεοφύτου έχει αρχίσει να κάνει κινήσεις διαφοροποίησης από το Προεδρικό. Διοργάνωσε, μάλιστα, ημερίδα για τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, προφανώς για να στείλει μήνυμα ότι το κόμμα είναι αντίθετο στην αλλαγή του πλαισίου των διαπραγματεύσεων.
Στ. Λυγερός
